Fizjoterapia w terapii zaburzeń seksualnych, zespołów bólowych i dysfunkcji mięśni dna miednicy: techniki manualne
Rola fizjoterapii w leczeniu w terapii zaburzeń seksualnych?
W praktyce fizjoterapeutycznej techniki manuale są dość powszechną metodą stosowaną w dolegliwościach mięśniowo-szkieletowych. Techniki te służą do rozluźniania, mobilizowania oraz nastawiania tkanek miękkich i twardych w celu leczenia zaburzeń bólowych. Mechanizm działania nie jest jednoznaczny, ale wpływa na organizm nie tylko na konkretną strukturę, ale również na procesy zachodzące wewnątrz organizmu jak np. hormony, mówimy również o efekcie placebo i nocebo.
Należy pamiętać, że przy tak specyficznym pacjencie potrzebne jest, aby spojrzeć globalnie i rozważyć konieczność wprowadzenia technik w innych obszarach ciała niżeli tylko w bólowym.
Przed rozpoczęciem terapii powinno się przeprowadzić badanie podmiotowe oraz przedmiotowe i na tej podstawie ułożyć plan terapii dobranej do indywidualnych potrzeb pamiętając o anatomicznych połączeniach w ciele człowieka, które są bezpośrednie i pośrednie podczas lokalizowania dysfunkcji. Wyznaczony powinien zostać cel główny i poboczny (jeśli tego wymaga sytuacja) terapii i do jakich efektów dążymy.
Terapia manualna bazuje na dotyku, który może dawać bezpieczeństwo, ciepło, emocje, relaks, czasowy dyskomfort oraz ulgę. Terapia powinna trwać ok 30-60 s w konkretnym miejscu, a łączny czas do godziny. Ilość spotkań z fizjoterapeutą waha się między 3 a 15, nie częściej niż co 2 dni. Podczas badania napięcia mięśniowego istotne jest stwierdzenie, czy mięśnie są nadmiernie napięte, czy zbyt wiotkie, ponieważ to będzie determinowało dalszy przebieg pracy z pacjentem.
Rodzaje technik manualnych w fizjoterapii uroginekologicznej stosowanych przez fizjoterapeutę w celu poprawy funkcji seksualnych
Terapia manualna a leczenie zespołów bólowych
Terapia ta prowadzona jest w intymnych częściach ciała i polega na pracy wewnątrz dna miednicy. Należy pamiętać, że dla wielu pacjentów może być to stresogenne i trudne przeżycie dlatego wymaga to ogromnej delikatności słownej i dotykowej. Jeśli nie ma konieczności pracy wewnętrznej nie wprowadzamy jej na siłę, ale gdy sytuacja tego wymaga zaczynamy od zewnętrznych technik okolicy krocza, następnie gdy zbudujemy zaufanie pacjentki i tkanki zostaną przygotowane, możemy przejść do technik wewnętrznych, czyli przezpochwowych lub przezodbytniczych.
Jeśli podczas terapii napotykamy na punkt bólowy, należy się zatrzymać i pozwolić tkankom się zrelaksować. Kontakt z pacjentką jest niezwykle istotny, powinno się kontrolować nasilenie dolegliwości bólowych oraz komfort poprzez mimikę, komunikacje werbalną albo używając skali VAS od 0 do 10.
Techniki powięziowe a fizjoterapia uroginekologiczna
Powięź pokrywa całe cało i rozciąga się od palucha po sam czubek głowy. Techniki te oddziaływają na powięź bezpośrednio, a niekiedy pośrednio. L. Stecco opracował metodę manipulacji powięziowych, która opiera się na mobilizacji określonych punktów na ciele nazywane centrami koordynacji i fuzji. Na podstawie łańcuchów mięśniowych (taśm anatomicznych) oraz terapii tensegracji wyodrębniono te punkty. Polega na oddziaływaniu na powięź głęboką oraz narządy wewnętrzne. Istnieje możliwość prowadzenia takiej terapii blizny po epizjotomii (nacięciu/pęknięciu krocza), czyli mobilizacji oraz manipulacji powięzi oraz kobiet z wulwodynią.
Punkty spustowe
To miejsca z charakterystycznym guzkiem na paśmie mięśniowym, który daje ból w danym punkcie oraz może rzutować na inne tkanki. Pod wpływem ucisku odczuwany jest ból, który może promieniować, pojawia się gorąco oraz mrowienie, a z czasem dolegliwości te się wyciszają.
Punkty spustowe pojawiają się na skutek przeciążenia tkanek mięśniowych, co w konsekwencji może powodować ograniczenia w funkcjonowaniu ciała, miednicy mniejszej oraz trzewi.
Efektem terapeutycznym powinno być wyeliminowanie bólu spustowego, rozluźnienie tkanek, poprawa ruchomości i elastyczności. Punkty spustowe nie są przyczyną problemu, należy ją zlokalizować i wyeliminować, a następnie wdrożyć terapię spustową np. PIR, uwalnianie mięśniowo-powięziowe, stretching, terapię nerwowo-mięśniową.
Masaż Thiele w terapii mięśni dna miednicy
Autoterapia polegająca na masażu przezpochwowych mięśni dna miednicy. Zaczyna się od środka krocza do zewnątrz, a nacisk akceptowany przez pacjentkę. Zaleca się wykonywanie go raz w tygodniu przez ok 5 min. Efektem masażu jest zmniejszenie dolegliwości bólowych w dnie miednicy oraz poprawia funkcje seksualne. Należy pamiętać również o ćwiczeniach i innych zaleceniach, aby terapia była kompletna.
Manipulacje tkanki łącznej
Polega na rozciąganiu tkanki łącznej, przebudowa kolagenu i przywróceniu jej prawidłowej ruchomości między warstwami skóry właściwej, tkanki podskórnej oraz powięzią. Koncepcja polega na wykorzystaniu układu współczulnego i dermatomów powiązanego z danym narządem. Takim miejscem dla miednicy jest kość krzyżowa. Efekt jaki chcemy osiągnąć to przywrócenie dobrostanu organizmu, równowagi autonomicznej i powrotu do normy zaburzonych tkanek oraz poprawę krążenia krwi.
Technika jest przydatna przy dolegliwościach: bolesnych miesiączek, nadaktywnego pęcherza, fibromialgii oraz zaburzeniach seksualnych.
Manipulacje i mobilizacje stawów a życie intymne
Bierne ruchy polegające na manualnej pracy stawowej mające na celu zwiększenie ruchomości, zmniejszenie dolegliwości bólowych, poprawne ustawienie szkieletu kostnego, przywrócenie pamięci mięśniowej, poprawę przewodnictwo nerwowe i zwiększenie ruchomości międzytkankowej.
Głównymi stawami w fizjoterapii uroginekologicznej są kość krzyżowa i stawy biodrowo-krzyżowe oraz wszystkie stawy całej miednicy. Wszelakie zmiany siatki kostnej wpływają na więzadła miednicy oraz na zaburzenia na tle układu nerwowego np. zaburzenie w statyce kości krzyżowej może powodować podrażnienie nerwów sromowych skórnych i tylnych udowych, co może mieć wpływ na funkcję mięśni dna miednicy w tym zaburzeń seksualnych np. ból łechtaczki, prącia, jąder, przedsionka, mięśni głębokich wokół pochwy dając ból przed i/lub po stosunku.
Techniki wisceralne a rehabilitacja uroginekologiczna
Opiera się głównie na pracy przezbrzusznej w celu oddziaływania i usprawniania narządów wewnętrznych ich ruchomości i motoryki, rozluźnienia, regulacji ciśnień, łagodzenia dysfunkcji narządów płciowych.
Biorąc pod uwagę połączenia anatomiczne terapia powinna obejmować całą jamę ciała, w której występuje zaburzenie. Liczne ingerencje w ciało np. operacje mogą pozostawiać po sobie nieobojętny ślad np. w postacie zrostów, co powoduje zaburzenia równowagi w organizmie, co dalej może wpływać na jego pracę powodując zastoje czy procesy zapalne, ból, ciągnięcie, pieczenie, problemy z wypróżnianiem.
Głównym celem pracy wisceralnej w obrębie miednicy jest usprawnienie przepływów płynów, aby pobudzić procesy limfatyczne i usprawnić pracę naczyń krwionośnych. Praca z oddechem przeponowym, praca na więzadłach takich jak szerokie macicy oraz krzyżowo-guzowe i praca na mięśniach dna miednicy ma tu szczególne zastosowanie w eliminacji bólu okolicy sromu. Znając anatomię danego obszaru bólowego można zastosować jedną z prostszych technik polegającej na lekkim ucisku i kierowaniu ruchu w różnych kierunkach (albo do ograniczonego albo ułatwionego ruchu) do uwolnienia, czyli rozluźnienia.
Terapia blizny
Praca z bliznami po urazach okołoporodowych krocza czy po cesarskim cieciu jest niezwykle ważna i pozytywnie wpływa na życie seksualne. Mobilizacja blizny ma na celu zwiększenie ruchomości i elastyczności tkanek, poprawę czucia, wyglądu, jakości oraz funkcjonalności.
Można stosować wiele technik takich jak masaż, wibracja, kompresja, techniki manualne, techniki przyrządowe oraz elektrostymulację. Ma to wpływ na poprawę odczuć podczas współżycia, wiele osób zmaga się z bolesnymi stosunkami po urazach albo z brakiem wyraźnego czucia w okolicy pochwy. Kobiety po cesarskim cięciu nierzadko mają te dolegliwości z uwagi na wzmożone napięcie mięśni dna miednicy oraz dysfunkcyjne zrosty, co również powoduje zaburzenia na tle seksualnym. Prace z blizną krocza można zacząć ok 4. tygodnie po porodzie i pracować z nią codziennie ok 10-15 minut, a w gabinecie raz w tygodniu. Po CC należy poczekać, aż blizna się wygoi tzn. ok. 5-6 tygodni po operacji i udać się do fizjoterapeutki uroginekologicznej w celu dalszych instrukcji do pracy w domu oraz w gabinecie.
Czy techniki manualne są wystarczającą metodą leczenia dysfunkcji seksualnych i poprawy zdrowia seksualnego?
Stosowanie tylko i wyłącznie technik manualnych może okazać się niewystarczające w leczeniu bólu, dlatego istotne jest łączenie różnych form terapeutycznych. Zamknięcie się na same techniki manuale może prowadzić do zmniejszenia poczucia własnej skuteczności jako terapeuty oraz uzależnianie zdrowia pacjenta i odpowiedzialności za nie od fizjoterapeuty. Techniki te pozytywnie wpływają na ciało pacjenta, co może zachęcić do wdrożenia innych techniki takich jak np. ćwiczenia oddechowe, relaksacyjne lub wzmacniające ćwiczenia mięśni dna miednicy MDM czy autoterapia, które także wpłyną na poprawę jakości życia.
