Kokcygodynia - ból kości ogonowej

Czym jest kokcygodynia? Kokcygodynia (coccygodynia) to zespół bólowy występujący w okolicy kości ogonowej (zwanej też kością guziczną), czyli w dolnym odcinku kręgosłupa. Kość ogonowa to mały, końcowy fragment kręgosłupa, który znajduje się na końcu  kręgosłupa za kością krzyżową, tuż nad odbytem.  

Schorzenie to może znacząco utrudnić codzienne funkcjonowanie, w szczególności siedzenie oraz wstawanie (po dłuższym siedzeniu).

Przyczyny bólu kości ogonowej

Do przyczyn przewlekłego ból kości ogonowej należy m.in: 

1. Uraz mechaniczny: 
Upadki lub kontuzje: najczęstszą przyczyną bólu kości ogonowej jest upadek na plecy czy upadek na pośladki, szczególnie na twardą powierzchnię. Może to prowadzić urazu kości ogonowej takiego jak stłuczenie, zwichnięcie czy złamanie kości. 

2. Siedzący tryb życia:
Długotrwałe siedzenie na twardych powierzchniach lub długie siedzenie w jednej pozycji (np. przez wiele godzin w pracy biurowej) może prowadzić do podrażnienia kości ogonowej i jej okolicznych tkanek, co powoduje dolegliwości bólowe.

3. Aktywność fizyczna: np. jazda na rowerze (pojawia ból kości ogonowej podczas siedzenia twardym siedzeniu).

4. Poród: 
U niektórych kobiet pojawia się ból kości ogonowej po porodzie, zwłaszcza w przypadku porodu naturalnego. Nacisk na kość ogonową podczas porodu może prowadzić do jej uszkodzenia lub podrażnienia.

5. Zwyrodnienia: 
Z wiekiem lub w wyniku degeneracji stawów, tkanek w okolicach kości ogonowej może dojść do zwyrodnienia stawów lub zapalenia, co powoduje ból.

6. Problemy mięśniowe: 
Mięśnie, więzadła i ścięgna to struktury, które przyczepiają się do kości ogonowej i które dno miednicy, pomagają w kontroli oddawania stolca i utrzymaniu pozycji siedzącej. Przeciążenia mięśni w okolicy miednicy, takich jak mięśnie Kegla, mogą  prowadzić do bólu w obrębie kości ogonowej. Zbyt napięte mięśnie mogą powodować ucisk na kość ogonową. W szczególności dotyczy to takiego mięśnia jak dźwigacz odbytu i pojawieniem się zaparć.

7. Infekcje lub choroby zapalne: 
Rzadko, ale objawy bólu kości ogonowej mogą być wynikiem infekcji lub stanów zapalnych w obrębie kości lub tkanek miękkich, takich jak ropnie, torbiele lub zapalenie stawów.

8. Choroby onkologiczne:
Kokcygodynia może również wskazywać na istnienie guza w okolicy kości krzyżowej oraz końca jelita grubego, mięsaka Ewinga, a także struniaka (nowotworu złośliwego kości).

9. Inne schorzenia:
Ból w okolicy kości ogonowej może pojawić się również w wyniku chorób ginekologicznych, urologicznych lub proktologicznych (zapalenie gruczołu krokowego, hemoroidy).

Do kogo udać się z bólem kości ogonowej? Leczenie bólu kości ogonowej

1. Ból kości ogonowej może być leczony na różne sposoby, w zależności od przyczyny.  
   Lekarz rodzinny lub internista – Pierwszym krokiem jest zazwyczaj wizyta u lekarza rodzinnego, który przeprowadzi wywiad i wstępne badanie. Lekarz może skierować Cię do specjalisty, jeśli zajdzie taka potrzeba. W przypadku silnego bólu kości guzicznej lekarz może zalecić leczenie farmakologiczne tj. niesteroidowe środki przeciwbólowe i przeciwzapalne (NLPZ), które pozwolą uzyskać chwilową ulgę w bólu.
2. Ortopeda – Jeśli ból jest wynikiem urazu lub zwyrodnienia, ortopeda może zlecić dodatkowe badania (np. RTG, MRI) w celu oceny stanu kości ogonowej i układu mięśniowo-szkieletowego.
3. Neurolog – Jeśli ból jest związany z uciskiem na nerwy w rejonie kości ogonowej (np. w przypadku przepukliny kręgosłupa), neurolog może ocenić stan układu nerwowego.
4. Ginekolog (u kobiet) – Jeśli ból pojawił się po porodzie lub jest związany z problemami ginekologicznymi (np. endometrioza), warto skonsultować się z ginekologiem.
5. Fizjoterapeuta uroginekologiczny – Fizjoterapeuta pomoże rozluźnić zbyt napięte mięśnie dna miednicy, sprawdzi postawę ciała i zaleci odpowiednią terapię manualną oraz ćwiczenia do wykonywania samodzielnie w domu.

Fizjoterapia w terapii kokcygodynii

W terapii tej dolegliwości fizjoterapeuta może zastosować różne techniki, takie jak: 

• terapia manualna tkanek miękkich - rozluźnianie zbyt napiętych struktur
• mięśni dna miednicy, kręgosłupa lędźwiowego, okolicy pośladków.
• terapia wisceralna - rozluźnienie zbyt napiętych powłok brzusznych, praca  na narządach wewnętrznych
• ćwiczenia rozciągające i wzmacniające – poprawa elastyczności i siły mięśni dna miednicy oraz innych mięśni wokół miednicy, co może zmniejszyć napięcie.
• elektrostymulacja - w przypadku zbyt napiętych mięśni dna miednicy można zastosować biofeedback lub elektrostymulację rozluźniającą. W przypadku zbyt słabych mięśni także można wykorzystać elektrostymulację, ale o innych parametrach.
• terapia ciepłem lub zimnem – stosowanie ciepłych lub zimnych okładów/kąpieli w celu zmniejszenia stanu zapalnego lub poprawy ukrwienia tkanek.
• edukacja w zakresie postawy – pomoc w poprawie postawy ciała podczas siedzenia i wstawania, aby uniknąć obciążenia kości ogonowej. zalecenia odnośnie siedzenia na niezbyt twardych powierzchniach, wymiana siodełka rowerowego na miękkie.  

Podsumowanie - kokcygodynia - ból w okolicy kości ogonowej

Zespół bólowy kości ogonowej, czyli kokcygodynia, może mieć bardzo różne przyczyny, od urazów po napięcia mięśniowe.  

Ważne jest, aby zdiagnozować przyczynę bólu, a następnie podjąć odpowiednie leczenie. W wielu przypadkach fizjoterapeuta może pomóc poprzez leczenie zachowawcze: techniki manualne, ćwiczenia, edukację posturalną i inne metody, zwłaszcza gdy ból ma podłoże mięśniowe lub posturalne.

Jeśli ból jest wynikiem urazu, zapalenia czy chorób zwyrodnieniowych, warto skonsultować się z ortopedą lub innym specjalistą, który zleci odpowiednie badania diagnostyczne i zaplanuje proces leczenia.  

Piśmiennictwo: 
1. Fizjoterapia w uroginekologii. N.Kuciel, D.Markowska i in., Warszawa 2024