Obrzęki i żylaki w ciąży – objawy, przyczyny, profilaktyka i wsparcie fizjoterapii

Ciąża to czas dynamicznych zmian w organizmie kobiety. Powiększająca się macica, zmiany hormonalne i zwiększona objętość krwi w czasie ciąży prowadzą do dużych obciążeń dla układu krążenia. Jednym z częstych skutków są obrzęki kończyn dolnych oraz żylaki – na nogach, wargach sromowych czy w okolicy odbytu. Objawy te są nie tylko nieestetyczne, ale mogą być dokuczliwe: powodować ból, uczucie ciężkości i realnie obniżać komfort życia.

Współczesna fizjoterapia uroginekologiczna oferuje skuteczne, bezpieczne i potwierdzone naukowo metody wsparcia, które pomagają zmniejszyć dolegliwości i poprawić funkcjonowanie kobiet w ciąży.

Dlaczego w ciąży powstają obrzęki i żylaki kończyn dolnych?

Główne mechanizmy fizjologiczne pojawienia się żylaków i obrzęków w okresie ciąży:

• Zwiększona objętość krwi – nawet o 40–50%, co obciąża układ żylny.
• Ucisk rosnącej macicy na żyły biodrowe i żyłę główną dolną, co utrudnia odpływ krwi z nóg.
• Działanie progesteronu – hormon ten rozluźnia ściany naczyń żylnych, zmniejszając ich elastyczność.
• Spowolnienie przepływu krwi żylnej i limfy, co sprzyja zastojom.

Jakie są objawy żylaków w ciąży? 

Obrzęki i żylaki w ciąży to dość typowe dla ciąży dolegliwości, które mogą wystąpić z powodu zwiększonego ciśnienia w naczyniach krwionośnych oraz wzrostu objętości krwi w organizmie. Oto niektóre z objawów, które mogą występować u przyszłej mamy:
1. Obrzęki: Najczęściej występują w okolicach kostek, stóp i nóg, ale mogą również pojawić się w dłoniach i twarzy. Obrzęki mogą nasilać się w ciągu dnia, zwłaszcza po długotrwałym staniu lub siedzeniu.
2. Ból i dyskomfort: Uczucie ciężkości w nogach, dyskomfort i zmęczenie nóg, ból lub dyskomfort, szczególnie po długim czasie stania.
3. Widoczne żyły: Żylaki mogą być widoczne jako powiększone i skręcone żyły, zazwyczaj w okolicach nóg. Mogą być nie tylko estetycznym problemem, ale również źródłem bólu.
4. Swędzenie lub pieczenie: W okolicy żylaków może występować uczucie swędzenia lub pieczenia.
5. Kurcze nocne: Często występujące skurcze mięśni w nogach, zwłaszcza w nocy.
6. Zmiany skórne: W niektórych przypadkach mogą wystąpić zmiany skórne, takie jak przebarwienia lub owrzodzenia w okolicy żylaków.

Skutki kliniczne schorzenia:

• Zastój żylny → żylaki kończyn dolnych, sromu, odbytu.
• Zastój limfatyczny → obrzęki, szczególnie wokół kostek, łydek i dłoni.

Fizjoterapia u pacjentki ciężarnej z żylakami i obrzękami

1. Drenaż limfatyczny

Techniki: manualny lub pneumatyczny, wykonywany przez specjalistę.

Efekty:

• usuwanie nadmiaru płynu z tkanek,
• zmniejszenie obrzęków i uczucia ciężkości,
• poprawa przepływu chłonki i krwi żylnej.

Uwaga: przeciwwskazany przy infekcjach i chorobach zakrzepowych.

2. Ćwiczenia pompowe i krążeniowe

Przykłady: krążenia stóp, unoszenie nóg powyżej serca, „rowerek” w leżeniu, marsz w miejscu.

Efekty:

• aktywizacja „pompy mięśniowej” łydek,
• lepszy powrót żylny,
• zmniejszenie ryzyka zakrzepicy.

3. Kinesiotaping limfatyczny

Metoda: elastyczne plastry naklejane w określony sposób.

Efekty:

• poprawa mikrokrążenia i odpływu limfy,
• zmniejszenie napięcia skóry,
• łagodzenie bólu i dyskomfortu.

4. Edukacja posturalna i pozycje ułożeniowe

• Unikanie długiego stania i siedzenia ze zgiętymi kolanami.
• Odpoczynek z uniesionymi nogami.
• Leżenie na lewym boku – poprawia odpływ żylny z dolnej połowy ciała.
• Nauka ergonomicznych sposobów siedzenia, spania, zmiany pozycji.

5. Kompresjoterapia

Formy: pończochy i rajstopy uciskowe, dobierane przez lekarza lub przy wsparciu fizjoterapeuty.

Efekty:

• zapobieganie progresji żylaków,
• zmniejszenie obrzęków,
• wsparcie dla osłabionych naczyń.

6. Techniki relaksacyjne i oddechowe

• Poprawiają ogólne ukrwienie organizmu.
• Wspierają przepływ limfy.
• Redukują napięcie nerwowe, które może nasilać objawy.

Jak zapobiegać żylakom i obrzękomw ciąży? 

1. Aby uniknąć powstawaniu żylaków i obrzęków w ciąży, warto zastosować kilka prostych, ale skutecznych środków zapobiegawczych. Oto kilka z nich:
   Aktywność fizyczna: Regularna aktywność fizyczna, taka jak spacery, pływanie czy joging, pomaga poprawić krążenie krwi. Staraj się być aktywna przez co najmniej 30 minut dziennie.
2. Odpoczynek z uniesionymi nogami: W miarę możliwości, odpoczywaj z nogami uniesionymi powyżej poziomu serca. To pomoże zmniejszyć obrzęki i poprawić krążenie.
3. Unikanie długotrwałego stania lub siedzenia: Staraj się nie stać ani nie siedzieć w jednej pozycji przez długi czas. Jeśli musisz stać, co jakiś czas przenieś ciężar ciała na jedną nogę, a następnie na drugą.
4. Zbilansowana dieta: Spożywaj zdrową dietę bogatą w błonnik, owoce i warzywa. Unikaj nadmiaru soli, która może prowadzić do zatrzymywania wody w organizmie.
5. Noszenie odpowiednich ubrań: Dobierz wygodne, nieuciskające ubrania. Możesz także rozważyć noszenie pończoch lub rajstop uciskowych, które pomagają w utrzymaniu prawidłowego krążenia.
6. Hydratacja: Pij dużo wody, aby uniknąć odwodnienia, które może prowadzić do obrzęków.
7. Regularne wizyty u lekarza: Regularne kontrole u ginekologa pozwolą na monitorowanie twojego stanu zdrowia i wczesne wykrycie ewentualnych problemów.
   Pamiętaj, że każda ciąża jest inna, dlatego zawsze warto skonsultować się z lekarzem w celu uzyskania indywidualnych zaleceń. 

Tabela podsumowująca

Podsumowanie - obrzęki i żylaki w ciąży

Obrzęki i żylaki to częste dolegliwości ciążowe, wynikające ze zmian hormonalnych, zwiększonego obciążenia układu krążenia oraz uciskania rosnącej macicy. Fizjoterapia uroginekologiczna oferuje skuteczne narzędzia: od drenażu limfatycznego, przez ćwiczenia pompowe i kinesiotaping, po edukację posturalną i kompresjoterapię. Dzięki temu możliwe jest nie tylko złagodzenie objawów, ale także poprawa jakości życia ciężarnych i zmniejszenie ryzyka powikłań naczyniowych.

Bibliografia

1. MacLennan AH. Vascular changes in pregnancy and their clinical significance. Obstetrics and Gynecology, 1986.

2. Kosińska M., Stodolak A. Fizjoterapia w ginekologii i położnictwie. Wyd. PZWL, 2020.

3. American College of Obstetricians and Gynecologists (ACOG). Exercise During Pregnancy and the Postpartum Period. Obstet Gynecol, 2020.

4. Partsch H. Compression therapy of the legs in pregnancy. Phlebology, 2018.

5. Zadrożny P., et al. Żylaki i obrzęki w ciąży – postępowanie zachowawcze. Ginekologia Polska, 2019.