Zaburzenia seksualne a fizjoterapia - ćwiczenia oddechowe

Oddychanie to naturalny proces nadzorowany przez układ oddechowy w organizmie człowieka. Oddychanie utrzymuje go przy życiu, ma wpływ na wiele struktura, a także może być wykorzystywane do poprawy zdrowia.

Terapia oddechowa może wypływać na układ krążenia, układ nerwowy, zaburzenia seksualne, stany bólowe, pracę płuc, czy mózg, co czyni ją ważną techniką fizjoterapeutyczną. Używana jest od pokoleń w jodze, medytacji, gimnastyce, sztukach, walki, ale także w takich dziedzinach jak pulmonologia, kardiologia czy psychologia i psychoterapia. Jest to bezpieczna i łatwa do zastosowania technika.

W leczeniu zaburzeń seksualnych i rehabilitacji trening oddechowy odgrywa bardzo ważną rolę, ponieważ pozytywnie wpływa na układ nerwowy, czym zmniejsza napięcie, ból, pobudzenie, poziom stresu, lęk, niepokój i sprzyja osiągnięciu stanu relaksacji oraz wpływa na mięśnie dna miednicy. Dzięki prawidłowemu oddechowi w organizmie panuje homeostaza, różnice ciśnień są wyrównane, a wszystkie procesy fizjologiczne zachodzą właściwie.

Odpowiednio dobrane oraz nauczone techniki oddechowe dają pacjentowi poczucie kontroli, dzięki czemu odpowiedzialność za swoje zdrowie przechodzi na niego.

Trening i techniki oddechowe mogą być wykorzystywane w fizjoterapii uroginekologicznej jako wielowymiarowe narzędzie o szerokim spektrum działania w obszarze zaburzeń seksualnych. Techniki oddechowe to skuteczne metody fizjoterapii stosowane w terapii zaburzeń seksualnych i rehabilitacji przez fizjoterapeutów oraz specjalistów z zakresu seksuologii w celach terapeutycznych, a pacjent może zwiększać efekty terapii, gdy skutecznie wdroży jest w życie.

Jak działa oddech?

To mechanizm polegający na rytmicznym skurczu i rozkurczu, czyli kolejno wdechu i wydechu wykonywanym przez mięśnie oddechowe. Największym mięśniem oddechowym jest przepona, która w fazie wdechu wykonuje skurcz i poszerza klatkę piersiową we wszystkie strony. Mięśnie międzyżebrowe zewnętrzne i okoliczne podczas wdechu unoszą się, występuje również ruch górnej części klatki piersiowej, szczególnie podczas wzmożonego oddechu oraz podczas ekspresji emocjonalnej czy mówienia. W spoczynku mięśnie te nie powinny brać czynnego udziału w oddychaniu, a jeśli tak jest nazywamy to dysfunkcją.

Jama brzuszna podczas wdechu obniża się i następuje zwiększenie ciśnienia śródbrzusznego oraz poszerzenia powłok brzusznych do przodu. Mięśnie brzucha, mięśnie dna miednicy, przepona oraz prostowniki kręgosłupa regulują stabilizację ciała i koordynują cieśninie śródbrzuszne podczas funkcji oddychania. 

Mięśnie dna miednicy podczas oddychania

Mięśnie te biorą udział w stabilizacji centralnej ciała oraz umożliwiają takie funkcje jak kichanie, kasłanie, śmiech, mikcja, defekacja, aktywność fizyczna. Przepona, mięśnie brzucha oraz mięśnie dna miednicy współpracują ze sobą zapewniając harmonię wewnątrz ciała. Podczas wdechu napina się przepona, mięśnie dna miednicy obniżają się ku dołowi z równoczesnym zapewnieniem szczelności, narządy wewnętrzne również ulegają obniżeniu. Natomiast podczas wydechu przepona rozluźnia się, a mięśnie w obrębie miednicy MDM unoszą się ku górze wraz z organami.

Zaburzone dno miednicy może wpłyną na funkcję oddychania i odwrotnie. Mięśnie dna miednicy regulują przepływy krwi w tym obszarze, co wiąże się z utrzymaniem prawidłowych funkcji seksualnych, takich jak erekcja czy orgazm.

Ćwiczenia oddechowe mogą być wykonywane w celu:

• zmniejszenia bólu podczas penetracji np. w przypadku pochwicy
• poprawy satysfakcji seksualnej
• poprawy z zakresie innych dolegliwości bólowych takich jak np. przy wulwodynii
• zwiększenia oddechowej świadomości
• wyrównania współpracy między wszystkimi mięśniami oddechowymi. 

Na czym polega hiperwentylacja?

Polega na nadmiernym i nieadekwatnym oddychaniu w przeciwieństwie do sytuacji, w której znajduje się organizm, co prowadzi do niedotlenienia tkanek i innych objawów. Zaburzenie to wynika z nieprawidłowego wzorca oddechowego, który może powodować m.in. zwiększenie stresu, niepokoju, bólu, nie regulowanie układu nerwowego, powodować zaburzenia snu oraz wpływać na ukrwienie tkanek.

Niezwykle istotnym jest, aby prowadzić tak ćwiczenia oddechowa, aby nie doprowadzić do hiperwentylacji pacjenta. Powolny i dobrze poprowadzony trening powinien uaktywniać wszystkie mięśnie oddechowe w pełni kontrolowany sposób. 

Oddech nosem

Nos pełni wiele funkcji w naszym organizmie. Przede wszystkim oczyszcza i ogrzewa powietrze, pomaga filtrować, nawilża, dotlenia, spowalnia oddech oraz zapobiega nadmiernemu usuwania CO2, a także dotlenia krew. Osoby z problemami nieżytu nosa, a co za tym idzie z problemami z oddychaniem mogą częściej borykać się z zaburzeniami seksualnymi takimi jak obniżenie libido oraz infekcje. Zmiana sposobu oddychania może poprawić jakość życia seksualnego. Powonienie także odgrywa istotną rolę w seksie, ponieważ zapach pobudza mechanizmy seksualne. 

Wdychanie powietrza ustami sprawia, że oddech jest płytszy niż przez nos. Może to powodować niedotlenienie krwi, a dalej ograniczony dopływ tlenu do narządów i tkanek.

Psychologia w oddechu

Oddech i emocje mają ze sobą wiele wspólnego, ponieważ pobudzenie emocjonalne wiąże się ze zwiększeniem wentylacji w organizmie. Wraz ze wzmożoną aktywacją układu nerwowego występuje ekspresja emocjonalna, natomiast nadmierny stres czy inne problemy mogą doprowadzić do hiperwentylacji i w tej sytuacji trening oddechowy pozwala uspokoić oddech oraz doprowadzić układ nerwowy do takiego stanu, który nie niesie za sobą skutków ubocznych.

Negatywne emocje i odczucia a oddychanie

Niestety przewlekły stres, emocje oraz ból może wiązać się z zaburzeniami seksualnymi, ponieważ organizm pozostaje w nadmiernej aktywności, co wpływa na układ współczulny. Skutkiem podwyższonej reakcji organizmu na stres i inne odczucia może być niedostateczne pobudzenie podczas stosunków seksualnych i pojawiający się brak satysfakcji z odczuć i możliwości.

Oddech można brać pod uwagę podczas prowadzenia diagnostyki psychologicznej, ponieważ może świadczyć o stanie emocjonalnym pacjenta podczas terapii. Treningi oddechowe uczą radzenia sobie ze stresem, a także mogą pozytywnie wpłynąć na łagodzenie bólu, emocji, odczuć oraz stresu i zapobiec następstwom, takim jak zaburzenia na tle seksualnym, a tym samym wpłynąć np. na jakość czy czas stosunku.

Przykład ćwiczeń oddechowych - oddech przeponowy

Cele: 

1. Utrzymanie optymalnej wentylacji oraz stabilizacji ciała
2. Łagodzenie napięcia, stresu oraz bólu
3. Łagodzenie zaburzeń w sferze intymnej, w tym zaburzeń seksualnych związanych z bólem

Przebieg ćwiczenia 

1. Pozycja stojąca w lekkim rozkroku, dłonie położone na dolnych żebrach po bokach ciała, rozluźnione barku i ramiona (odłóż je ku dołowi).
2. Skup się na oddechu, zauważ jak pracuje klatka piersiowa i brzuch na wdechu i wydechu.
3. Wdychaj i wydychaj powietrze swobodnie i powoli.
4. Zauważ jak powietrze przesuwa Twoje dłonie podczas wdechu do boku i żebra rozszerzają się, a podczas wydechu do środka i zwężają się.
5. Weź powolny, łagodny, długi wdech nosem i poczuj jak żebra unoszą się na boki, zwróć uwagę na ruch brzucha, który powinien się uwypuklić. 
6. Następnie powoli wykonaj długi wydech również nosem i zauważ jak Twoje ręce na żebrach opadają wraz z klatką i brzuchem. Wraz z kolejnym wdechem pozwól rozszerzać się żebrom i poczuj jak pracują mięśnie. 
7. Wykonaj pięć takich świadomych oddechów, odpocznij jedną minutę oddychając przez nos i powtórz całość dwa razy. 

Piśmiennictwo:

1. M. Starzec-Proserpio; Zaburzenia seksualne, a fizjoterapia; PZWL, 2023
2. Bay R. i wsp.;Effect of combined psycho-physiological stretching and breathing therapy on sexual satisfaction; BMC Urology; 2013
3. Toprak N. i wsp.; The role of diaphragmatic breathing exercise on urinary incontinence treatment; A pilot study. Journal of Bodywork and Movemrnt Therapies; 2022
4. Park H. i wsp.; The effect of the correlation between the contraction of the pelvic floor muscles and diaphragmatic motion during breathing. Journal of Physical Therapy Science; 2015