Nefrostomia – co to jest i kiedy jest konieczna? Pielęgnacja i powikłania.

Czym jest nefrostomia?

Nefrostomia to zabieg polegający na założeniu sztucznego połączenia między układem kielichowo-miedniczkowym nerki a powierzchnią skóry za pomocą cienkiej rurki (nefrostomu). Nefrostomia to inaczej przetoka nerkowo-skórna.

Procedura ta ma na celu odprowadzanie moczu z nerek, omijając drogi moczowe, które mogą być niedrożne z różnych powodów. Nefrostomia to zabieg, który może stanowić rozwiązanie tymczasowe lub długoterminowe w zależności od stanu pacjenta. Nefrostomia może dotyczyć jednej lub obu nerek.

Wskazania do nefrostomii

Nefrostomia jest wykonywana głównie w przypadkach, gdy występuje niedrożność dróg moczowych  lub inne problemy wymagające odciążenia nerki. Główne wskazania obejmują:

1. Obturacyjne wodonercze
   Niedrożność spowodowana kamieniami nerkowymi, guzami, zrostami czy wadami wrodzonymi dróg moczowych. Powoduje ono zaleganie moczu w nerce.

2. Infekcje układu moczowego
   W przypadkach ciężkich zakażeń, takich jak roponercze i stany zapalne, nefrostomia umożliwia drenaż zakażonego moczu.

3. Nowotwory
   Nowotwór naciekający moczowód, nowotwór pęcherza moczowego, nowotwór szyjki macicy, nowotwór jajnika, nowotwór prostaty, nowotwór jelita grubego i odbytnicy. Mogą one powodować ucisk na drogi moczowe, co wymaga interwencji.

4. Urazy układu moczowego
   Uszkodzenia wynikające z wypadków, operacji czy radioterapii mogą skutkować koniecznością założenia nefrostomii.

5. Stan po operacjach urologicznych
   Nefrostomia bywa stosowana jako rozwiązanie tymczasowe po niektórych zabiegach chirurgicznych, np. po usunięciu dużych kamieni.

Kiedy nefrostomia jest konieczna?

Nefrostomia jest nieodzowna w sytuacjach, gdy niedrożność dróg moczowych prowadzi do gromadzenia moczu w nerce, co zagraża jej funkcjonowaniu. Opóźnienie interwencji w takich przypadkach może skutkować trwałym uszkodzeniem narządu, rozwojem zakażeń czy urosepsą – stanem zagrażającym życiu.

Przeciwwskazania do nefrostomii

Chociaż nefrostomia jest zabiegiem stosunkowo bezpiecznym, istnieją pewne przeciwwskazania do wykonania nefrostomii:

1. Zaburzenia krzepnięcia krwi
   U pacjentów z niekontrolowaną skazą krwotoczną istnieje ryzyko krwawienia.

2. Ciężkie infekcje ogólnoustrojowe
   W przypadku sepsy konieczne może być najpierw ustabilizowanie stanu pacjenta.

3. Nieodwracalne uszkodzenie nerki
   Jeśli nerka jest martwa i nie funkcjonuje, założenie nefrostomii nie przyniesie korzyści.

4. Brak zgody pacjenta
   Procedura wymaga świadomej zgody chorego, chyba że jest wykonywana w sytuacji ratującej życie.

Jak wykonuje się nefrostomię?

Przygotowanie do zabiegu nefrostomii

Przed zabiegiem przeprowadza się dokładną diagnostykę obrazową, np. USG, tomografię komputerową (TK) czy urografię, w celu określenia lokalizacji przeszkody i zaplanowania dostępu do nerki. Pacjent zwykle musi być na czczo, a w niektórych przypadkach podaje się antybiotyk profilaktyczny.

Przebieg zabiegu nefrostomii

1. Znieczulenie
   Zabieg wykonywany jest w znieczuleniu miejscowym lub ogólnym, w zależności od stanu pacjenta.

2. Nawigacja igły
   Pod kontrolą technik obrazowych tzn. ultrasonografu lub fluoroskopii wprowadza się cienką igłę do nerki.

3. Wprowadzenie nefrostomu
   Po uzyskaniu dostępu do układu kielichowo-miedniczkowego przez igłę wprowadza się cewnik nefrostomijny, który zostaje zamocowany na skórze, aby zapobiec jego przemieszczeniu.

4. Sprawdzenie drożności
   Po założeniu nefrostomii sprawdza się, czy mocz swobodnie odpływa.

Cała procedura trwa zazwyczaj od 30 do 60 minut i jest dobrze tolerowana przez pacjentów. Zabieg odbywa się w sterylnych warunkach szpitalnych.

Skutki uboczne nefrostomii

Mimo że nefrostomia jest zabiegiem bezpiecznym, a ryzyko wystąpienia komplikacji jest niskie, ale może powodować pewne powikłania:

1. Krwawienie
   W miejscu wkłucia lub w moczu (krwiomocz).

2. Zakażenie
   Ryzyko infekcji w miejscu założenia nefrostomii lub w nerce.

3. Przemieszczenie cewnika
   Cewnik może się wysunąć lub zablokować, co wymaga interwencji.

4. Ból i dyskomfort
   Niektóre osoby odczuwają dolegliwości bólowe w miejscu założenia nefrostomii.

5. Przetoka moczowa
   W rzadkich przypadkach może dojść do wycieku moczu poza cewnik.

Jak wygląda życie z nefrostomią? 

Opieka nad nefrostomią

Po wykonaniu zabiegu pacjent musi regularnie dbać o higienę miejsca wkłucia, aby zapobiec zakażeniom. Opatrunek należy zmieniać zgodnie z zaleceniami lekarza, a cewnik przepłukiwać, jeśli jest to wymagane.

Powrót do codziennych aktywności

Większość pacjentów może wrócić do prowadzenia normalnego trybu życia i umiarkowanej aktywności fizycznej w ciągu kilku dni. Należy jednak unikać podnoszenia ciężkich przedmiotów i intensywnych ćwiczeń. Musi także zwracać uwagę na odpowiednią pozycję do spania.

Kontrole lekarskie

Regularne wizyty kontrolne są niezbędne, aby monitorować stan nerki i funkcjonowanie nefrostomii. W zależności od przyczyny jej założenia, lekarz zdecyduje o ewentualnym usunięciu cewnika.

Worki do nefrostomii

Worki do nefrostomii to specjalne worki na zewnątrz ciała pacjenta, do których mocz jest transportowany za pomocą drenu. Worki  do nefrostomii są stosowane w przypadku, gdy naturalny przepływ moczu z nerek do pęcherza moczowego jest zaburzony. Mogą być zakładane w sytuacjach takich jak kamica nerkowa, zwężenia dróg moczowych, infekcje czy nowotwory, które utrudniają odpływ moczu.

Worek nefrostomijny jest przymocowany do skóry pacjenta za pomocą specjalnego systemu mocującego, co pozwala na bezpieczne i higieniczne zbieranie moczu. Właściwa pielęgnacja worka oraz miejsca wprowadzenia drenu jest kluczowa, aby zapobiec infekcjom i innym powikłaniom.

Pacjenci z nefrostomią powinni być odpowiednio edukowani na temat dbania o sprzęt, rozpoznawania objawów ewentualnych powikłań oraz kiedy należy skontaktować się z lekarzem. Regularne kontrole medyczne są również istotne dla monitorowania stanu zdrowia pacjenta i funkcji nerek. 

Perspektywy leczenia po nefrostomii

Nefrostomia nerki to rodzaj stomii wytworzonej jest poprzez połączenia światła nerki z powierzchnią skóry pacjenta. Nefrostomia jest skuteczną metodą leczenia powikłań związanych z niedrożnością dróg moczowych. Nefrostomię wykonuje się, by odprowadzić mocz zalegający w nerce, a co za tym idzie zapewnić drożność i swobodny odpływ moczu z nerek. W wielu przypadkach pozwala uratować nerkę i poprawić jakość życia pacjenta. Jeżeli problem, który doprowadził do konieczności założenia nefrostomii, zostanie rozwiązany (np. usunięcie kamienia czy leczenie nowotworu), możliwe jest usunięcie nefrostomii.

Piśmiennictwo

1. Chojnowski, W. i wsp. (2018). Podstawy urologii klinicznej. Warszawa: PZWL.
2. Smith, A. (2019). Nephrostomy Care: A Practical Guide for Nurses and Clinicians. Oxford: Oxford University Press.
3. Lewandowski, Z. (2021). „Wskazania do nefrostomii w praktyce klinicznej”. Urologia Polska, 74(3), 123-130.