Urosepsa, czyli posocznica moczowa: objawy, leczenie i śmiertelność

Urosepsa określana też jako posocznica moczowa to ciężka postać zakażenia układu moczowego (ZUM), która prowadzi do ogólnoustrojowej odpowiedzi zapalnej (stanu zapalnego), znanej jako sepsa. Sepsa to zespół objawów, które pojawiają się w wyniku nadmiernej reakcji organizmu na zakażenie. W przypadku nieleczonej urosepsy istnieje wysokie ryzyko nieodwracalnych uszkodzeń organizmu i śmierci. Ten artykuł przedstawia szczegółowe informacje na temat urosepsy, w tym jej objawy, sposoby leczenia, statystyki dotyczące śmiertelności oraz aktualne wytyczne medyczne oparte na literaturze naukowej.

Czym jest urosepsa?

Urosepsa to rodzaj sepsy będącej reakcją na zakażenie układu moczowego, który obejmuje nerki, pęcherz moczowy, moczowody i cewkę moczową. Zwykle urosepsa rozwija się w wyniku powikłanych zakażeń układu moczowego, takich jak odmiedniczkowe zapalenie nerek, ropień nerki, niedrożność dróg moczowych lub zakażenie związane z obecnością cewnika moczowego.

Mechanizm urosepsy polega na przedostaniu się bakterii z układu moczowego do krwiobiegu. Obecność bakterii we krwi uruchamia masywną reakcję zapalną organizmu, mogącą prowadzić do niewydolności narządowej i wstrząsu septycznego w przypadku ciężkiej sepsy.

Przyczyny urosepsy

Urosepsa to ciężka, potencjalnie zagrażająca życiu postać sepsy, która wynika z infekcji układu moczowego (zazwyczaj z nerek, pęcherza lub prostaty). Powstaje, gdy bakterie lub inne patogeny z układu moczowego dostaną się do krwiobiegu, wywołując uogólnioną reakcję zapalną. Oto główne przyczyny urosepsy:

1. Zakażenia układu moczowego (ZUM)

• ZUM, szczególnie nieleczone lub źle leczone, może prowadzić do urosepsy. Najczęściej dotyczy:
  • odmiedniczkowego zapalenia nerek (infekcja nerek),
  • zapalenia pęcherza moczowego,
  • przewlekłych infekcji bakteryjnych.

2. Zablokowanie przepływu moczu (obturacja)

• Utrudniony odpływ moczu sprzyja namnażaniu bakterii. Przyczyny:
  • kamica nerkowa,
  • przerost prostaty (łagodny lub nowotworowy),
  • zwężenie cewki moczowej,
  • nowotwory pęcherza lub nerek,

3. Cewnikowanie lub procedury medyczne

• cewnik Foleya lub inne urządzenia wprowadzane do układu moczowego mogą prowadzić do zakażenia.
• zabiegi takie jak cystoskopia czy biopsje nerek mogą być źródłem zakażenia, jeśli higiena lub sterylność zostaną naruszone.

4. Osłabiona odporność

• Ryzyko urosepsy jest większe u ludzi z obniżoną odpornością np:
  • pacjenci onkologiczni,
  • chorzy na cukrzycę,
  • osoby starsze,
  • ludzie przyjmujący leki immunosupresyjne (np. po przeszczepach).

5. Nietypowe bakterie lub oporność na antybiotyki

• niektóre bakterie, takie jak Escherichia coli (najczęstsza przyczyna ZUM), Klebsiella, Proteus czy Pseudomonas, mogą wywołać ciężkie zakażenie, zwłaszcza jeśli są oporne na antybiotyki.

6. Przewlekłe choroby układu moczowego

• wrodzone wady układu moczowego takie jak refluks pęcherzowo-moczowodowy czy nefropatia mogą zwiększać ryzyko infekcji.

Objawy urosepsy

Objawy urosepsy mogą różnić się w zależności od zaawansowania choroby. Początkowe symptomy często przypominają typowe zakażenie układu moczowego, ale szybko przechodzą w poważniejsze objawy sepsy.

1. Objawy początkowe urosepsy (zakażenie układu moczowego):

• Ból lub pieczenie podczas oddawania moczu (dysuria),
• Częstomocz (częste oddawanie moczu w małych ilościach),
• Ból w okolicy lędźwiowej lub podbrzuszu,
• Gorączka, dreszcze,
• Mętny lub krwisty mocz,
• Nieprzyjemny zapach moczu.

2. Objawy zaawansowane (sepsa):

• Wysoka gorączka (powyżej 38,5°C) lub hipotermia (temperatura poniżej 36°C),
• Przyspieszony oddech (tachypnoe) – więcej niż 20 oddechów na minutę,
• Przyspieszona akcja serca (tachykardia) – więcej niż 90 uderzeń serca na minutę,
• Spadek ciśnienia tętniczego (hipotonia),
• Zaburzenia świadomości, dezorientacja, senność,
• Skąpomocz (zmniejszenie ilości wydalanego moczu),
• Objawy wstrząsu septycznego, takie jak sinica kończyn, zimne poty, bladość skóry.

Leczenie urosepsy

Urosepsa to stan zagrażający życiu, wymagający natychmiastowej interwencji medycznej. Pacjent powinien szybko znaleźć się w szpitalu, a leczenie powinno odbywać się na oddziale intensywnej terapii. Leczenie urosepsy opiera się na trzech głównych celach: usunięcie źródła zakażenia, zwalczanie bakterii oraz stabilizację funkcji życiowych pacjenta.

1. Antybiotykoterapia

• Terapia empiryczna: Leczenie urosepsy wymaga skojarzenia antybiotykoterapii. W leczeniu urosepsy na początku stosuje się antybiotyki o szerokim spektrum działania, takie jak piperacylina z tazobaktamem, cefalosporyny trzeciej generacji (np. ceftriakson) lub karbapenemy (np. meropenem). Antybiotykoterapia empiryczna powinna być wdrożona jak najszybciej, najlepiej w ciągu 1 godziny od rozpoznania.
• Modyfikacja leczenia: Po uzyskaniu wyników posiewów krwi i moczu antybiotykoterapia powinna być dostosowana do wrażliwości wykrytego patogenu. Najczęściej odpowiedzialne za urosepsę bakterie to Escherichia coli, Proteus sp., Enterobacter sp., Klebsiella sp., Pseudomonas aeruginosa oraz bakterie Gram-dodatnie.

2. Usunięcie źródła infekcji

• Jeśli urosepsa jest wynikiem niedrożności w obrębie dróg moczowych (np. spowodowanej kamicą nerkową), konieczne jest przywrócenie odpływu moczu poprzez:
  • Założenie cewnika moczowego,
  • Przezskórną nefrostomię (drenaż moczu z nerki),
  • Leczenie chirurgiczne w razie konieczności (np. usunięcie kamienia lub ropnia).

3. Stabilizacja funkcji życiowych

• Płynoterapia: W początkowej fazie urosepsy stosuje się intensywną terapię płynową (np. krystaloidy, takie jak roztwór soli fizjologicznej lub płyn Ringera) w celu poprawy perfuzji narządowej i utrzymania ciśnienia tętniczego.
• Leczenie wspomagające krążenie: Jeśli hipotonia nie ustępuje pomimo podania płynów, stosuje się leki wazopresyjne (np. noradrenalinę).
• Monitorowanie i wspomaganie funkcji narządów: W ciężkich przypadkach może być konieczna intubacja i wentylacja mechaniczna lub terapia nerkozastępcza (dializa) w przypadku ostrej niewydolności nerek.

4. Leczenie powikłań

W zaawansowanych stadiach urosepsy, gdzie dochodzi do znacznego wzrostu stężenia toksyn, mogą wystąpić powikłania, takie jak:

• Zespół ostrej niewydolności oddechowej (ARDS),
• DIC (zespół rozsianego wykrzepiania wewnątrznaczyniowego),
• Wielonarządowa niewydolność (MOF).

W takich przypadkach leczenie jest złożone i wielospecjalistyczne.

Śmiertelność i rokowania przy urosepsie

Śmiertelność w przypadku urosepsy zależy od kilku czynników, takich jak wiek pacjenta, ogólny stan zdrowia, czas rozpoczęcia leczenia oraz zaawansowanie choroby w momencie rozpoznania. Według danych literaturowych:

• Śmiertelność związana z urosepsą wynosi około 20-40% w przypadkach wymagających intensywnej terapii.
• Jeśli urosepsa przechodzi w wstrząs septyczny, śmiertelność wzrasta do nawet 50-60%.

Czynnikami pogarszającymi rokowanie są:

• Starszy wiek (powyżej 65 lat),
• Obecność chorób współistniejących, takich jak cukrzyca, przewlekła choroba nerek lub nowotwory,
• Opóźnienie w rozpoczęciu leczenia antybiotykowego,
• Wielooporność bakterii na stosowane antybiotyki.

Zapobieganie urosepsie

Zapobieganie urosepsie obejmuje działania mające na celu zmniejszenie lub wyeliminowanie czynników ryzyka infekcji układu moczowego oraz szybką reakcję na pierwsze objawy zakażeń. Kluczowe kroki to:

1. Higiena układu moczowego: Regularne opróżnianie pęcherza, picie odpowiedniej ilości płynów oraz unikanie czynników sprzyjających infekcjom, takich jak zastój moczu.
2. Odpowiednia opieka nad cewnikiem moczowym: Redukcja czasu utrzymywania cewnika, jego odpowiednia pielęgnacja i stosowanie zasad aseptyki.
3. Leczenie chorób podstawowych: Kontrola cukrzycy i leczenie kamicy nerkowej zmniejszają ryzyko powikłań infekcyjnych.
4. Profilaktyczna antybiotykoterapia: W niektórych przypadkach, takich jak pacjenci z nawracającymi zakażeniami lub po zabiegach urologicznych, stosuje się antybiotyki w celu zapobiegania infekcji.

Podsumowanie

Urosepsa jest poważnym stanem klinicznym, który wymaga szybkiej diagnozy i intensywnego leczenia. Wczesne rozpoznanie objawów, zastosowanie odpowiedniej antybiotykoterapii i usunięcie źródła infekcji są kluczowe dla poprawy rokowania. Pomimo postępów w medycynie, śmiertelność związana z urosepsą pozostaje wysoka, szczególnie w przypadku późno rozpoznanych lub ciężkich przypadków.

Piśmiennictwo

1. Dellinger, R. P., et al. (2013). "Surviving Sepsis Campaign: International Guidelines for Management of Severe Sepsis and Septic Shock." Critical Care Medicine, 41(2), 580-637.
2. European Association of Urology (EAU) Guidelines on Urological Infections (2023).
3. Kumar, A., et al. (2006). "Duration of hypotension before initiation of effective antimicrobial therapy is the critical determinant of survival in human septic shock." Critical Care Medicine, 34(6), 1589-1596.
4. De Waele, J. J., & Akova, M. (2017). "Appropriate use of antibiotics in severe infections in the intensive care unit." The Lancet Infectious Diseases, 17(11), e119-e130.
5. Rosenthal, V. D., et al. (2019). "Effectiveness of infection control programs to reduce central line-associated bloodstream infections in intensive care units in 50 countries." The Lancet Global Health, 7(7), e912-e922.