Przepona miednicy i moczowo-płciowa: wpływ na mięśnie dna miednicy. Fizjoterapia.
Przepona miednicy (diaphragma pelvis) to kluczowa struktura mięśniowo-powięziowa w obrębie miednicy, której rola wykracza daleko poza utrzymanie narządów – pełni funkcje podporowe, oddechowe, wydalnicze, seksualne, a także stabilizacyjne dla całego tułowia. Jej dysfunkcje mogą prowadzić do licznych dolegliwości, w tym nietrzymania moczu, bólów miednicy, czy problemów posturalnych.
Budowa anatomiczna przepony miednicy
Przepona miednicy stanowi głęboką warstwę struktur mięśniowo-więzadłowych zamykających dno miednicy. Jej elementy tworzą lejek mięśniowy, który „zamyka” miednicę od dołu i obejmuje otwory dla przejścia:
- cewki moczowej,
- pochwy (u kobiet),
- odbytnicy.
Główne mięśnie w obrębie przepony miednicy
Mięsień dźwigacz odbytu (m. levator ani) – najważniejszy element:
- m. puborectalis – tworzy pętlę wokół odbytu,
- m. pubococcygeus – od kości łonowej do kości guzicznej,
- m. iliococcygeus – od powięzi mięśnia biodrowo-lędźwiowego do kości guzicznej.
Mięsień guziczny (m. coccygeus) – leży z tyłu, przy kości krzyżowej i guzicznej.
Inne struktury przepony miednicy
- Powięzi dna miednicy – otaczają i stabilizują mięśnie.
- Naczynia i nerwy – głównie splot krzyżowy, nerw sromowy.
Funkcje i znaczenie przepony miednicy
- Podtrzymywanie narządów - Macica, pęcherz, odbytnica spoczywają na przeponie – utrzymuje ich pozycję.
- Kontrola zwieraczy - wspomaga świadome kontrolowanie mikcji i defekacji.
- Funkcja seksualna - u kobiet wpływa na satysfakcję seksualną i ukrwienie narządów; u mężczyzn – na erekcję i ejakulację.
- Wspomaganie oddechu - współpracuje z przeponą oddechową w mechanizmie oddechowym i ciśnieniowym
- Stabilizacja posturalna - współdziała z przeponą oddechową, mięśniem poprzecznym brzucha i mięśniami przykręgosłupowymi w tzw. „cylindrze centralnym” (core).
Zaburzenia funkcji przepony miednicy
- Hipotonia (osłabienie) - Rozciągnięcie lub niewydolność mięśni dna miednicy. Objawia się nietrzymaniem moczu, wypadaniem narządów (np. macicy), uczuciem „ciężkości” kroczu, uczuciem ciała obsego w pochwie.
- Hipertonia (nadmierne napięcie) - Nadmierne, patologiczne napięcie mięśni Objawia się bólem miednicy, bolesnem współżyciem, trudnościami z wypróżnieniem.
- Dyskoordynacja - Zaburzenia w kontroli napięcia mięśniowego. Objawia się napięciem przy mikcji, trudnością w relaksacji mięśni.
- Rozluźnienie po porodzie - Utrata elastyczności i wsparcia. Objawia się obniżeniem narządów rodnych, nietrzymaniem gazów i moczu.
- Przewlekły ból miednicy - Często związany z napięciem lub urazem mięśni. Objawia się stałym bólem, promieniującym do krzyża, ud lub pochwy.
Leczenie medyczne przepony miednicy
- Farmakoterapia – np. leki przeciwbólowe, rozkurczowe.
- Operacje – w przypadku wypadania narządów lub ciężkiego nietrzymania.
- Biofeedback uroginekologiczny – kontrola napięcia mięśniowego za pomocą czujników.
Fizjoterapia uroginekologiczna
Skupia się na przywróceniu prawidłowego napięcia (zarówno u kobiet, jak i mężczyzn), nauce kontroli nad zwieraczami, zapobieganiu wypadania narządów i nawrotom bólu oraz integracji pracy przepony miednicy z postawą ciała.
Ćwiczenia mięśni dna miednicy (mięśni Kegla):
- Napinanie i rozluźnianie mięśni wokół odbytu i pochwy/cewki moczowej.
- Wzmacniają siłę i kontrolę zwieraczy.
Biofeedback (sprzężenie zwrotne)
- Pacjentka uczy się świadomie napinać mięśnie, obserwując efekty na ekranie.
Terapia manualna i powięziowa
- Mobilizacja tkanek krocza, masaż wewnętrzny (u specjalistów).
- Redukcja punktów spustowych i napięcia.
Trening oddechowy i core:
- Koordynacja przepony miednicy z przeponą oddechową i mięśniami brzucha.
- Ćwiczenia DNS, Pilates.
Elektrostymulacja mięśni dna miednicy
- W przypadku znacznego osłabienia mięśni dna miednicy – stosowane sondy dopochwowe lub doodbytnicze.
Przepona moczowo-płciowa
Przepona moczowo-płciowa (diaphragma urogenitale) to istotna struktura w obrębie dna miednicy, leżąca poniżej przepony miednicy i odgrywająca szczególną rolę w kontroli oddawania moczu i funkcjach seksualnych. Choć czasem bywa utożsamiana z dnem miednicy, anatomicznie stanowi odrębny kompleks mięśniowo-powięziowy, położony bardziej powierzchownie.
Poniżej znajduje się kompleksowy opis jej budowy, funkcji, zaburzeń i podejścia fizjoterapeutycznego.
Budowa przepony moczowo-płciowej
Zajmuje przednią część dna miednicy, pomiędzy gałęziami kości łonowych i kością kulszową.Leży niżej i bardziej z przodu niż przepona miednicy.
Mięśnie:
-
Mięsień poprzeczny głęboki krocza (m. transversus perinei profundus) – główny składnik.
-
Mięsień zwieracz zewnętrzny cewki moczowej (m. sphincter urethrae externus) – otacza cewkę moczową.
-
(U kobiet) elementy związane z:
- mięśniem zwieraczem cewkowo-pochwowym (m. sphincter urethrovaginalis),
- mięśniem kompresorem cewki moczowej (compressor urethrae).
Powięź przepony moczowo-płciowej:
- Obejmuje powięź górną i dolną, tworząc tzw. przegrodę moczowo-płciową (membrana perinei).
Funkcje i znaczenie przepony moczowo-płciowej
- Zamykanie cewki moczowej - Główna funkcja w kontroli oddawania moczu – udział w mechanizmie świadomego zaciskania zwieraczy
- Współudział w utrzymaniu narządów - Wspomaga przeponę miednicy w podtrzymywaniu pęcherza i pochwy
- Stabilizacja krocza - Wzmacnia obszar między łonem a odbytem – zwłaszcza ważne po porodach
- Koordynacja z przeponą i mięśniem poprzecznym brzucha - Uczestniczy w stabilizacji centralnej („core”), wpływa na postawę i ciśnienie w jamie brzusznej.
- Funkcja seksualna - Odpowiada za napięcie pochwy i czucie podczas stosunku (u kobiet) oraz utrzymanie erekcji (u mężczyzn).
Zaburzenia przepony moczowo-płciowej
- Niewydolność mięśniowa - Osłabienie zwieraczy i mięśni podporowych. Objawia się nietrzymaniem moczu (szczególnie przy kichaniu, kaszlu), uczuciem „luźnego krocza”
- Nadmierne napięcie (hipertonia) - Przewlekłe skurcze mięśni przepony moczowo-płciowej Objawia się bólem krocza, bolesnym współżyciem (dyspareunia), trudnością w oddaniu moczu
- Dyskoordynacja pracy mięśniowej - Niewłaściwa synchronizacja z innymi mięśniami dna miednicy. Objawia się parciem naglącym, trudnością w rozpoczęciu mikcji, napięciem lędźwiowo-krzyżowym
- Rozciągnięcie i urazy poporodowe - Częste urodzenia drogą pochwową lub nacięcia krocza. Objawia się nietrzymaniem moczu, obniżeniem pęcherza, zaburzeniem czucia
- Zespół bólu miednicy mniejszej (CPP) - Często wynika z nadaktywności tej struktury. Objawia się promieniującym bólem do łonowego spojenia, ud, dolnej części brzucha.
Fizjoterapia i leczenie przepony moczowo-płciowej
Głównym celem jest przywrócenie równowagi napięciowej (zarówno w przypadku osłabienia, jak i nadmiernego napięcia), zwiększenie siły mięśniowej i wytrzymałości mięśni, zwiększenie świadomości ciała i kontroli zwieraczy oraz poprawa funkcji seksualnej i stabilizacji posturalnej.
Fizjoterapia uroginekologiczna:
- Ćwiczenia mięśni dna miednicy (Kegla)
- Terapia manualna i palpacyjna
- Biofeedback
- Elektrostymulacja mięśni dna miednicy
Trening integracyjny (oddech + core):
- Nauka współpracy mięśni przepony moczowo-płciowej z przeponą oddechową i mięśniem poprzecznym brzucha.
- Ćwiczenia DNS, Pilates, techniki stabilizacji centralnej.
Techniki relaksacyjne:
- Joga, rozluźnianie przepony przy pomocy oddychania brzusznego.
- Idealne przy hipertoniczności i przewlekłym bólu miednicy.