Holistyczna terapia blizn czyli pacjent u fizjoterapeuty

Naukowe podejście terapeutyczne

Literatura jest zgodna z przekonaniem o słuszności profilaktyki w terapii blizny. Istotne jest, aby w pierwszych dobach unikać nadmiernego ucisku rany lub mechanicznych przeciążeń tego obszaru, lub chociażby dalszego uszkodzenia skóry. 

Wiele informacji naukowych mówi, że terapia blizn przerostowych i keloidów nie wykazuje poprawy. Przyczyną tego jest fakt, że głównym podłożem terapii jest leczenie farmakologiczne, oprzyrządowanie technologiczne czy uciski. Jest mało informacji na temat niwelowania powstałego napięcia w bliznach. Ingerencja chirurgiczna pojawia się wówczas, gdy pacjent nie radzi sobie z blizną pod względem estetycznym lub funkcjonalnym. Operacja ma na celu zlikwidowanie powstałych zrostów, zmniejszenie rozmiaru i poprawę gojenia się rany. Niestety nie zawsze zdaje to egzamin, gdyż są blizny, które są zbyt silne, aby poprawić ten stan na przykład keloid, czyli bliznowiec.  

W terapii blizn zalecane są:

• silikonowe żele, które poprawią natlenienie i nawilżenie rany
• kompresoterapia, którapolega na zredukowaniu nieprawidłowości w tworzeniu się blizn na skutek ucisku np. przez gazę.
• zastrzyki lub kortykosteroidach, które mają zapobiegać w powstawaniu keloidów i blizn przerostowych, ale mogą przyczynić się do wielu skutków ubocznych.
• krioterapia lub laseroterapia na blizny, której celem jest zmniejszenie blizny.
• radioterapia używana jest tylko i wyłącznie do blizn nie poddających się na inne techniki leczenia. Jest ona bardzo niebezpieczna, ponieważ niesie za sobą wiele skutków ubocznych, a jej działanie jest nadal poddawane badaniom.
• obecnie prowadzone są badania na temat zastrzyków z toksyny botulinowej A oraz insulinowe, które są perspektywiczne w obliczu ich skuteczności.

Wszystkie te metody nadal są badane, ale na tę chwilę nie ma jednoznacznych dowodów potwierdzających ich skuteczność. 

W poniższym artykule znajdziesz popularne metody terapeutyczne stosowane w terapii blizny. 

Edukacja pacjenta

Podstawowym elementem fizjoterapii jest edukacja pacjenta w zakresie czynności niewskazanych oraz tych, które warto wykonywać. 

Podstawowym elementem jest nauka wstawania pacjenta z łóżka. Wczesna pionizacja ma kluczowe i pozytywne znaczenie dla całego organizmu. Dzięki temu pobudzany jest układ krążenia do pracy i następuje poprawa wydolności organizmu.  W ten sposób można ustrzec się powikłaniom zatorowo-zakrzepowych. Pacjenci np. po operacjach brzusznych powinni wstawać przez bok, minimalizując ciśnienie śródbrzusze.

Trzeba także zwrócić uwagę na prawidłową postawę ciała. Na skutek bólu i ciągnięcia w obrębie rany, pacjent przyjmuje złą postawę ciała, co może powodować przykurcze mięśniowe. W tym przypadku pacjenta powinno się skorygować i nauczyć podstawowych pozycji i postawy.

Istotne jest również przekazanie informacji odnośnie podnoszenia ciężkich przedmiotów: nie należy dźwigać ciężaru większego niż 2 kg oraz nie podnosić z podłogi rzeczy poprzez pochylenie.

Kolejnym elementem jest nauka higieny rany i wspierania prawidłowego przebiegu gojenia. Istotne jest:

• mycie wodą i szarym mydłem
• wietrzenie rany
• dotyk wokół rany, a potem blizny.
• nie zaleca się stosowania maści we wczesnym etapie gojenia
• można stosować opatrunki silikonowe lub krem silikonowy, które nawilżają bliznę.
• w późniejszym etapie można wdrożyć maść kolagenową np. po upływie 6 miesięcy. Zbyt szybkie wprowadzenie kolagenu spowoduje nadmierne namnażanie się włókien kolagenowych, co w efekcie doprowadzi do powstania blizny przerostowej, która jest szeroka i wypukła. 

Ile trwa gojenie rany?

Płytkie rany np. po skaleczenie nożem, czy nacięcie/pęknięcie krocza goją się około 2 tygodnie. Natomiast rany głębokie np. po operacji cesarskiego cięcia, kolana lub biodra około 6 tygodni. Po tym czasie można mobilizować powstałą bliznę bezpośrednio na jej przebiegu. 

Jak długo trwa proces gojenia i formowania blizny?

Wygojona blizna to taka, która się nie sączy, nie ma strupów, krwiaków, ani żadnych objawów zapalnych.
Blizna remodeluje się i konstruuje przez 2 lata. W tym czasie można poprawić jej wygląd oraz funkcje. Po upływie tego czasu można poprawić jej funkcje takie jak ruchomość i bolesność. Nie ma już możliwości poprawy wyglądu blizny.

Wywiad z pacjentem

Pierwszym i kluczowym aspektem przed wykonaniem jakiejkolwiek techniki na uszkodzoną tkankę jest wywiad i oględziny pacjenta. Należy pamiętać o mechanizmie urazu. Da to specjaliście informacje o ewentualnych traumach pacjenta lub strukturach ciała, które być może nie zostałyby uwzględnione w wywiadzie. Istotne są również pytania o zażywane leki, inne dolegliwości oraz objawy na przestrzeni zabliźniania się rany. Podczas oględzin ocenia się także postęp gojenia się urazu, kształt i kolor blizny. Dzięki temu może specjalista może postawić już pewne hipotezy, które następnie należy zweryfikować podczas badania palpacyjnego, a następnie w terapii, jeżeli zostaną potwierdzone.

Należy również pamiętać o dokumentacji zdjęciowej, która na przestrzeni całej terapii może obrazować postępy lub ich brak.

Badanie palpacyjne w celu sprawdzenia procesu gojenia blizny

Badanie palpacyjne przeprowadzane przez fizjoterapeutę jest kolejnym kluczowym elementem przed rozpoczęciem terapii. Fizjoterapeuta sprawdza elastyczność, twardość, koloryt, ograniczenie ruchomości oraz czucie. Można na bardzo wczesnym etapie zauważyć zrosty, sklejenia i nieprawidłowości w gojeniu się rany. Na tej podstawie dla każdego pacjenta zostaje odpowiednio dobrana terapia.

Badając bliznę powinno się to zrobić wielostopniowo:

• Płaskie położenie opuszków palców na i wokół blizny. Sprawdzenie ruchomości powierzchownej do i od blizny nie odrywając palców. Ruchy można wykonywać na przebiegu blizny, ale i też w jej obszarze obok.
• Sprawdzenie przesuwalności w czterech kierunkach do góry, do dołu i na boki. Zlokalizowanie, gdzie ruch jest ograniczony i które miejsce należy poddać terapii. Można również sprawdzić rotację.
• Pierwszy opór tkankowy, czyli opuszki palców wchodzą w głębiej położone struktury na przebiegu blizny i wykonuje się czynności z punktu opisanego powyżej. Następnie można zagłębić się bardziej w tkankę, np. uginając nogi pacjentce. Jeśli sprawia to duży dyskomfort należy stopniować moc. Można wyczuć zwłókniałe struktury i sklejenia miedzy warstwami tkankowymi 

Terapia blizn, mobilizacja blizn czyli jak fizjoterapeuta leczy blizny

Na czym polega terapia blizn? W przypadku różnego rodzaju blizn, w tym również w przypadku blizn pooperacyjnych możemy zastosować szereg różnych technik pozwalających przeprowadzić skuteczną terapię. Poniżej techniki pozwalające uczynić bliznę mniej widoczną, poprawić jej elastyczność i ukrwienie. Rehabilitacja blizny to proces który łączy m.in. fizykoterapię, terapię manualną czy odpowiedni masaż.

Fizjoterapia blizn

Masaż blizny to najczęściej stosowana terapia przez fizjoterapeutów. Podczas jej wykonywania trzeba uwzględnić wiek blizny oraz dostosować moc i rodzaj techniki. Jeśli mamy do czynienia ze świeżą raną trzeba ograniczyć się do łagodnych technik, a jeżeli ze starszą to można przejść do znacznie mocniejszych.

Jest wiele dowodów potwierdzających pozytywny wpływ fizjoterapii na gojenie się blizn. Dzięki mobilizacji mechanicznej dochodzi do przesuwania względem siebie warstw i tkanek, dzięki czemu można się pozbyć wiązań krzyżowych i zrostów. Doświadczenie pokazuje, że techniki manualne mają dobre wyniki w zmniejszaniu bólu czy innych powiązanych objawów.

Każde blizny nadają się do pracy manualnej, niezależnie od typu blizny i rozpoczętej terapii. Mobilizacja ma zapobiec niefizjologicznemu zrostowi tkanki bliznowatej. Musimy jednak pamiętać, że tkanka bliznowata nigdy nie wróci do pierwotnej formy sprzed urazu.

Przykładowe techniki terapii manualnej blizny

Głęboki masaż poprzeczny 

Polega na zastosowaniu jednego lub dwóch palców i zagłębieniu ich na przebiegu blizny. Palce ustawiamy w pozycji bocznej, aby nie wbijać nieprzyjemnie palców w dół. Chwyt należy trzymać, aż terapeuta poczuje luz tkankowy pod palcami.

Manualne rolowanie skóry

Inaczej nazywany rolling, który można stosować u wszystkich rodzajów skóry. Polega na chwyceniu grubego fałdu skórnego i rolowaniu go palcami. Można to porównać do zwijania ciasta. Każdy dalszy ruch terapeuty powinien poczekać, aż tkanka się podda i pozwoli rolować. Tę technikę stosuje się prostopadle, równolegle oraz bocznie  w stosunku do blizny, a następnie bezpośrednio na niej. Technikę należy prowadzić do momentu rozluźnienia tkanek, nie puszczać fałdu.

Opukiwanie 

Wykonuje się palcami i łokciami. Ma to na celu pobudzenie i uwolnienie powięzi oraz skóry. W zależności od tego jak odpowiada tkanka ruchy mogą być szybkie lub wolne. Technikę wykonuje się do momentu aż tkanka stanie się miękka. Opukiwanie przebiega obok, jak i na samej bliźnie.

Inne techniki manualne

• Głaskanie – prace wykonuje się wzdłuż po obu stronach blizny, używając lekkiego docisku, a przy powrocie bez niego. Stopniowo zwiększa się nacisk na ten obszar. Można użyć oliwki nadającej poślizg.
• Płaskie przesuwanie - przykładanie obu rąk na przebiegu blizny. Ruch wykonujemy płasko. Nie odrywając przyłożonych palców, przesuwamy tkanki w jedną stronę, wracamy i w drugą. Technika
• Ruchy cyrkulacyjne – ruch wykonywany jest poprzez przyłożenie czubków palców równolegle po obu stronach blizny. Ruch wykonywany jest naprzemiennie w kierunku blizny, można dołączyć docisk, albo wykonywać ruch w przeciwnych kierunkach.
• Lodołamacz – palec środkowy położony jest na wskazującym i wykonywany jest ruch ręki przodem do przebiegu blizny. Środkowy palec prowadzi ruch. Czubki palców naciskają na tkankę podczas masażu i prowadzony jest ruch „łyżeczkowania”, czyli zagłębiania się w tkanki.
• Mobilizacja powierzchowna - używany jest tu chwyt szczypcowy, czyli pracuje kciuk i wskazujący palec. Po obu stronach blizny przykłada się palce i wykonuje ten ruch na przebiegu całej zmiany.
• Mobilizacja głęboka – wykorzystuje się obie ręce, przykładane są po obu stronach blizny. Palce wykonują ruch jednocześnie dociskający i mobilizujemy na boki.
• Rozciąganie – chwyt na krawędziach końcowych blizny i rozciąganie jej  w przeciwnym kierunku nie odrywając palców. Można wykonać tę technikę również na cały przebiegu blizny w inne strony.
• Technika fali – palce wskazujące terapeuty leżą płasko i równolegle po obu stronach blizny. Jedna ręka wykonuje ruch nasuwania fałdu skórnego na bliznę, a następnie druga.
• Kompresja – terapeuta bada ograniczony ruch w bliźnie i dodaje kompresję w tym kierunku. Czeka do momentu uwolnienia, czyli rozluźnienia się tkanek.
• Chwyt szczypcowy – czyli obustronna kompresja
• Chwyt pęsetowy – Chwyt oburącz palcami całą bliznę, kompresja i ruchy w poprzek i na boki.

Techniki mobilizacji na świeże blizny

Ich celem jest zmniejszenie dolegliwości bólowych. W technice można zastosować gazę na obszar rany i przyłożyć rękę do niej, pozwalając działać tylko ciężarowi ręki. Trzeba uważać na czas zastosowania tej techniki, jeśli ktoś nie jest pewny lepiej poczekać, aż minie minimum 2 tygodnie. Można dokładać dłonie na obszarze wokół rany i z czasem dodawać lekki docisk.

Stosowana jest również technika Viktory, polegająca ma ułożeniu dwóch palców w literę V po obu stronach blizny lub wykonaniu tego przez opatrunek. Można dołączyć do tego pulsowanie, czyli lekkie uciski na tkankę. Po kilku ruchach tkanka powinna się rozluźnić.

Technika mobilizacji brzusznej

Jest to technika w późniejszym stadium zrostu blizny. Terapeuta wyczuwa pulsacyjnie zrosty na przebiegu blizny. Następnie wykonuje ucisk palcami w głąb brzucha, a dalej palce kierują się do zrostów i pracują w różnych kierunkach. Nie przechodzi się granicy bólowej dla pacjenta.

Kolejnym etapem jest poproszenie pacjenta, aby oddychał torem brzusznym. Terapeuta jest stabilny i nie rusza się podczas oddychania pacjenta, musi stawić opór tkankom. Można ustabilizować rękę drugą ręką.

Akupunktura

Pozwala rozpocząć prawidłowe procesy gojenia się blizn. Mogą być podłączone do niskonapięciowego prądu.

Wykorzystuje się również suche igłowanie, które korzysta z cienkich igieł i aplikuje się je w miejscach bolesnych lub zwłókniałych. Dzięki tej metody możliwa jest poprawa funkcji tkanki i przemieszczanie się danych warstw skórnych względem siebie, tak jak to anatomicznie powinno wyglądać.

Literatura niestety jest niewystarczająca, aby potwierdzić skuteczność tej metody, lecz na pewno jest to obiecująca technika. 

Praca z bańką

Metoda pochodząca z medycyny chińskiej, która polega na spowodowaniu próżni w bańce. Można ustawić ją na obszarze wokół blizny, bezpośrednio na niej lub ruszać nią. Dzięki tej metodzie można zredukować obrzęki oraz przywrócić krążenie krwi i limfy. Po wpływem podciśnienia dochodzi do nagromadzenia płynów i mobilizacji tkankowej. Występuje poprawa ukrwienia, a ślady mogą pozostać do kilku dni po zabiegu. Dzięki ruchom bańki po bliźnie można osiągnąć efekt zniwelowania zrostów i sklejeń tkankowych. 

• Bańki suche - umieszcza się je miejscowo na przebiegu blizny na jakiś czas.
• Masaż bańkami - używa się substancji dającej poślizg, stawia się bańkę i wykonuje masaż na przebiegu blizny i obok. Widoczny efekt przekrwienny.
• Bańki mokre – terapeuta przerywa ciągłości skóry w kilku miejscach specjalnym ostrym sprzętem, są to jednak małe punkty. Następnie jest stawiana bańka, w której pojawia się wyprowadzona krew z organizmu. Jest to metoda o znacznej intensywności. Wykorzystuje się przy stanach bólowych.

Potrzebne są jeszcze dalsze badania, aby potwierdzić skuteczność tej metody.

Taping - Plastrowanie 

Jedną z przyczyn złego gojenia się jest nieprawidłowe napięcie w środku rany. Taping ma na celu zapobieganie powstawianiu niefizjologicznej blizny. Założenie tej metody polega na tym, że plastry imitują warstwę rogową naskórka, dzięki czemu dochodzi do przyspieszenia procesów naprawczych rany i tym samym szybszemu zagojeniu się rany poprzez zabezpieczenie przed jej rozejściem się.

Plaster może pozostawać na skórze nawet do tygodnia. Nie stosuje się tej metody na świeże rany lub oparzenia.

Literatura zaleca tą technikę, ale nadal prowadzone są badania potwierdzające jej skuteczność. 

Piny/Pałeczki

Są to metalowe przybory zakończone okrągłą kuleczką lub ostrą krawędzią. Do prowadzenia terapii  zaleca się używanie pałeczek z mosiądzu, który jest  bakteriobójczy. Stosuje się je bezpośrednio na bliźnie, ale również w jej okolicy, zaczynając terapię od samego ciężaru pałeczki i z czasem dodając nacisk. Wykonuje się ruchy równoległe, romboidalne oraz poprzeczne względem przebiegu blizny. Praca na zrostach jest tu bardzo efektywna, szczególnie na bliznach stwardniałych. Wykonuje się w miejscu zrostu nacisk pod kątem 90 stopni.

Roller meridianowy / roller Lyapko

Roller do masażu zakończony ostrymi wypustkami. Jego zastosowanie pozytywnie wpływa na przekrwienie tkanek bliznowatych i okalających, dzięki czemu pojawia się zaczernienie. Tkanki pobudzane są do pracy i przebudowy. Jeśli występuje znieczulica, to będzie idealne narzędzie do powrotu funkcji. Mało tego technika ta niweluje napięcie, uelastycznia tkanki, pobudza krew i limfę, usprawnia procesy metaboliczne i regeneracyjne.

Elektroterapia 

Elektroterapia wspiera proces gojenia się rany i zmniejszania widoczności blizny. W celu poprawienia krążenia i łagodzenia bólu stosuje się:

• galwanizację katodową, która pobudza i daje efekt przekrwienny oraz zmiękcza bliznę
• jonoforezę, przy której stosuje się substancję zmiękczające. 

Wibracja

Obniża pobudliwość nerwową, działa przeciwbólowo, przyspiesza procesy regeneracyjne, zmniejsza obrzęki poprawiając wygląd blizny. Sprzęt wibrujący umieszcza się w okolicy oraz na berzebiegu blizny w celu usprawnienia pracy komórek nerwowych i przewodzenia bodźców. Ma również działanie relaksacyjne.

Flossing

Opiera się na połączeniu ruchu (czynnego i biernego) z kompresją. Technika flossingu polega na owijaniu stawów i otaczających tkanek specjalnymi gumowo–lateksowymi taśmami, dzięki takiemu uciskowi możliwa jest stymulacja i regeneracja mięśni oraz powięzi. Metoda flossingu sprawdza się przy urazach, kontuzjach, także u sportowców, bólach stawów, opuchliznach – flossing działa bowiem przeciwbólowo i przeciwobrzękowo.