Dysfunkcje mięśni dna miednicy a bóle kręgosłupa

Mięśnie dna miednicy, choć często pomijane w codziennej refleksji nad zdrowiem, odgrywają kluczową rolę w utrzymaniu stabilności i prawidłowego funkcjonowania całego ciała. Ich dysfunkcje mogą prowadzić nie tylko do problemów urologicznych czy ginekologicznych, ale także do przewlekłych bólów kręgosłupa, które są jedną z najczęstszych przyczyn niezdolności do pracy oraz obniżenia jakości życia.

Anatomia i funkcje mięśni dna miednicy

Mięśnie dna miednicy (MDM) to grupa mięśni rozciągających się od kości łonowej z przodu do kości guzicznej z tyłu oraz między guzami kulszowymi bocznie. Mięśnie dna miednicy odgrywają bardzo ważną rolę zarówno u kobiet jak i mężczyzn. Tworzą one tzw. "hamak" podtrzymujący narządy miednicy mniejszej (pęcherz moczowy, macicę, odbytnicę), odpowiadają za kontynencję (utrzymanie moczu i kału), a także wspierają postawę ciała i współpracują z innymi strukturami, jak przepona, głębokie mięśnie brzucha i przykręgosłupowe.

Odpowiednie napięcie i funkcjonowanie tych mięśni ma zasadnicze znaczenie dla całej mechaniki ciała. Są one częścią tzw. głębokiego cylindra stabilizującego, który kontroluje ruchy, postawę oraz zapewnia ochronę struktur wewnętrznych. Ich działanie jest zsynchronizowane z oddechem i innymi mięśniami posturalnymi.

Rodzaje dysfunkcji mięśni dna miednicy

Osłabienie mięśni dna miednicy 

Osłabienie mięśni dna miednicy może prowadzić do nietrzymania moczu, obniżenia lub wypadania narządów miednicy mniejszej, zaburzeń seksualnych, a także niestabilności centralnej części ciała. W efekcie może dojść do przeciążeń w innych partiach ciała.

Jedną z dolegliwości jest także wysiłkowe nietrzymanie moczu, czyli popuszczanie moczu, które pojawia się przy wzroście ciśnienia w jamie brzusznej np. podczas kaszlu, kichania czy aktywności fizycznej.

Zbyt napięte mięśnie dna miednicy

Przewlekłe napięcie MDM może skutkować bólami w obrębie miednicy, dyskomfortem przy współżyciu, trudnościami z oddawaniem moczu, bólami w dolnym odcinku pleców czy wręcz zablokowaniem pewnych funkcji fizjologicznych.

Zaburzenia koordynacji

Niewłaściwe współdziałanie mięśni dna miednicy z innymi mięśniami głębokimi tułowia może prowadzić do problemów z utrzymaniem postawy, niestabilności centralnej i pojawienia się kompensacyjnych mechanizmów ruchowych.

Dysfunkcje poporodowe

Ciąża i poród to ogromne wyzwanie dla mięśni miednicy. Ich nadmierne rozciągnięcie, urazy mechaniczne czy przecięcia (nacięcie krocza) mogą skutkować długotrwałymi zaburzeniami funkcjonalnymi. Po porodzie wiele kobiet doświadcza problemów takich jak nietrzymanie moczu, obniżenie narządów miednicy czy bóle w obrębie miednicy. 

Ból mięśni dna miednicy

Ból w obrębie miednicy cechuje się przewlekłym, niewyjaśnionym bólem w okolicy miednicy, często związanym z nadmiernym napięciem mięśniowym i zaburzeniami czucia w obrębie MDM. Ból w obrębie miednicy może być spowodowany różnymi czynnikami, w tym problemami ginekologicznymi, urologicznymi, a także schorzeniami układu mięśniowo-szkieletowego. Często występujące objawy to dyskomfort podczas stosunków seksualnych, ból podczas oddawania moczu, a także dolegliwości związane z wypróżnianiem. 

Wypadanie narządów miednicy mniejszej

Obniżenie lub wypadanie narządów miednicy mniejszej to dolegliwość polegająca na przemieszczeniu narządów wewnętrznych, takich jak pęcherz moczowy, macica, pochwa czy odbyt. Może to prowadzić do różnych objawów, takich jak uczucie ciężkości w miednicy, ból w dolnej części brzucha, problemy z oddawaniem moczu, nietrzymanie moczu, a także trudności w odbywaniu stosunków płciowych.

Dolegliwość ta najczęściej występuje u kobiet, zwłaszcza po porodzie lub w okresie menopauzy, kiedy to zmiany hormonalne oraz osłabienie mięśni dna miednicy mogą przyczyniać się do osłabienia wsparcia dla narządów. Czynniki ryzyka obejmują także otyłość, przewlekły kaszel, zaparcia oraz intensywną aktywność fizyczną.

Powiązania mięśni dna miednicy z kręgosłupem

Mięśnie dna miednicy tworzą wraz z przeponą oddechową, mięśniem poprzecznym brzucha oraz mięśniami wielodzielnymi tzw. cylindryczny system stabilizacji centralnej. Prawidłowa aktywacja tych struktur zapewnia stabilność lędźwiowej części kręgosłupa i miednicy, co jest kluczowe dla ergonomicznego poruszania się i utrzymania pozycji stojącej czy siedzącej.

Brak odpowiedniego wsparcia ze strony dna miednicy powoduje, że inne mięśnie, np. prostowniki grzbietu czy mięśnie pośladkowe, muszą przejąć rolę stabilizacji. Prowadzi to do ich przeciążenia, a z czasem do bólu i ograniczenia funkcji.

Odcinek lędźwiowy

Dysfunkcje MDM często prowadza do kompensacyjnego przeciążenia odcinka lędźwiowego. Osłabienie stabilizacji centralnej skutkuje nadmiernym napięciem mięśni przykręgosłupowych i zwiększonym uciskiem na dyski międzykręgowe, co może prowadzić do bólów, a nawet rwy kulszowej.

Odcinek piersiowy

W przypadku przewlekłych napięć w dolnych partiach tułowia, często dochodzi do wtórnych kompensacji w odcinku piersiowym. Może to skutkować jego nadmiernym zgięciem i bólami, a także ograniczeniem ruchomości klatki piersiowej, co z kolei wpływa na jakość oddychania.

Odcinek szyjny

Dysfunkcje posturalne wynikające z problemów w obrębie MDM mogą prowadzić do kompensacyjnego wysuwania głowy do przodu, co skutkuje przeciążeniem odcinka szyjnego. Może to manifestować się bólami szyi, sztywnością oraz bólami promieniującymi do ramion.

Ból kości ogonowej (coccygodynia)

Coccygodynia, czyli ból kości guzicznej, jest częstym objawem dysfunkcji mięśni dna miednicy, zwłaszcza w przypadku ich nadmiernego napięcia. Mięśnie te przyczepiają się m.in. do kości ogonowej, dlatego ich hipertonia lub zaburzenia równowagi mięśniowej mogą powodować ciągnięcie lub kompresję tej struktury. Ból może pojawiać się podczas siedzenia, wstawania z pozycji siedzącej, wypróżniania, a także przy współżyciu. Często towarzyszą mu także inne objawy zaburzeń funkcjonalnych w obrębie miednicy, jak problemy z trzymaniem moczu czy uczucie napięcia w dolnej części kręgosłupa.

Diagnostyka i terapia

Diagnostyka mięśni Kegla

Rozpoznanie dysfunkcji MDM wymaga kompleksowego podejścia. Obejmuje ono:

• wywiad medyczny,
• ocenę postawy i wzorców ruchowych,
• badanie palpacyjne,
• badania obrazowe (USG, MRI),
• ocenę funkcjonalną poprzez testy fizjoterapeutyczne,
• ocenę pracy przepony i wzorców oddechowych,
• konsultację z fizjoterapeutą uroginekologicznym.

Fizjoterapia dna miednicy

Zadaniem fizjoterapii uroginekologicznej jest wspieranie zdrowia kobiet poprzez diagnozowanie i leczenie problemów związanych z układem moczowo-płciowym. Fizjoterapeuci specjalizujący się w tej dziedzinie pomagają w rehabilitacji po porodzie, w leczeniu nietrzymania moczu, nietrzymania stolca, bólu mięśni dna miednicy, w przygotowaniu do porodu i w procesie regeneracji po nim, a także edukują jak na co dzień dbać o mięśnie dna miednicy.

Celem jest poprawa jakości życia kobiet, zwiększenie ich komfortu oraz zapobieganie poważniejszym problemom zdrowotnym w przyszłości. Fizjoterapia uroginekologiczna ma także na celu zwiększenie świadomości na temat zdrowia intymnego oraz promowanie odpowiednich praktyk w zakresie profilaktyki i leczenia dolegliwości. 

Leczenie problemów z dnem miednicy powinno być zindywidualizowane i może obejmować:

• fizjoterapię uroginekologiczną,
• trening mięśni dna miednicy (np. z wykorzystaniem biofeedbacku lub elektrostymulacji),
• ćwiczenia mięśni Kegla (naprzemienne napinanie i rozluźniania mięśni) - ich celem jest m.in. wzmocnienie mięśni dna miednicy,
• techniki relaksacyjne i oddechowe - pomagają w rozluźnianiu mięśni dna miednicy,
• terapię manualną (praca z przeponą, miednicą, kręgosłupem),
• edukację pacjenta w zakresie ergonomii ruchu i profilaktyki bólów kręgosłupa, a także prawidłowej postawy ciała,
• integrację pracy z psychoterapeutą, szczególnie w przypadku zespołu bolesnej miednicy.

Jak dbać o mięśnie dna miednicy?

Oto kilka sposobów na dbanie o te ważne mięśnie:

1. Ćwiczenia Kegla: Regularne wykonywanie ćwiczeń Kegla może pomóc w wzmocnieniu mięśni dna miednicy.
2. Zachowanie prawidłowej postawy: Dobra postawa ciała wpływa na zdrowie mięśni dna miednicy. Staraj się siedzieć i stać prosto, unikając zbyt długiego siedzenia w jednej pozycji.
3. Unikanie nadwagi: Nadwaga może zwiększać ciśnienie na mięśnie dna miednicy. Utrzymywanie zdrowej wagi ciała poprzez zbilansowaną dietę i regularną aktywność fizyczną może pomóc w ich ochronie.
4. Regularna aktywność fizyczna: Ćwiczenia ogólnorozwojowe, takie jak joga, pilates czy pływanie, mogą wspierać elastyczność i siłę mięśni dna miednicy.
5. Prawidłowe oddychanie: Uczenie się prawidłowego oddychania (np. przez przeponę) może pomóc w lepszej kontroli nad mięśniami dna miednicy.
6. Unikanie dźwigania ciężkich przedmiotów: Jeśli musisz dźwigać, pamiętaj o technice – zginaj kolana, a nie plecy, aby zminimalizować nacisk na mięśnie dna miednicy.
7. Regularne wizyty u specjalisty: Warto regularnie konsultować się z fizjoterapeutą lub specjalistą ds. zdrowia kobiet, który może ocenić stan mięśni dna miednicy i doradzić odpowiednie ćwiczenia.

Pamiętaj, że zdrowie mięśni dna miednicy jest istotne dla ogólnego samopoczucia. Regularna troska o nie może przynieść wiele korzyści w codziennym życiu. 

Podsumowanie - problem dysfunkcji dna miednicy a ból kręgosłupa

Mięśnie dna miednicy są integralną częścią systemu stabilizacji tułowia i mają bezpośredni wpływ na funkcjonowanie kręgosłupa. Dysfunkcje dna miednicy mogą skutkować przewlekłymi bólami w różnych odcinkach kręgosłupa, pogorszeniem jakości życia oraz obniżeniem sprawności fizycznej. Zrozumienie tej zależności jest kluczowe dla skutecznej terapii i profilaktyki dolegliwości bólowych pleców. Profilaktyka, ćwiczenia mięśni dna miednicy (ćwiczenia Kegla), edukacja i świadomość pacjenta są podstawą skutecznego leczenia i przeciwdziałania nawrotom.

Bibliografia

1. Bo, K., Sherburn, M. (2005). Evaluation of female pelvic-floor muscle function and strength. Physical Therapy, 85(3), 269-282.
2. Hübner, M., et al. (2009). Pelvic floor dysfunction: symptoms, diagnosis and treatment. Therapeutische Umschau, 66(1), 15-21.
3. Kendall, F. P., et al. (2005). Muscles: Testing and Function with Posture and Pain. Lippincott Williams & Wilkins.
4. Bø, K., Frawley, H. C., Haylen, B. T., et al. (2017). An International Urogynecological Association (IUGA)/International Continence Society (ICS) joint report on the terminology for the conservative and non-pharmacological management of female pelvic floor dysfunction. Neurourology and Urodynamics, 36(2), 221-244.