Rehabilitacja mięśni dna miednicy po zabiegu histerektomii (usunięciu macicy)

Usunięcie macicy, czyli histerektomia to częsty zabieg operacyjny. Jest to druga co do częstości operacja chirurgiczna wykonywana u kobiet w Polsce. Częściej wykonywane są tylko cięcia cesarskie.

Zdarza się, że pacjentki nie mają świadomości, że usunięcie macicy, w całości lub części nie oznacza, że mięśnie dna miednicy przestają w tej sytuacji istnieć. Macica jest odrębnym narządem, mięśnie dna miednicy natomiast rozpościerają się wokół niej. W przypadku pewnego zaburzenia wzajemnych relacji między narządami, wskutek usunięcia macicy, mięśnie dna miednicy mogą dać o sobie znać.

Niestety pacjentki często nie mają świadomości, że rehabilitacja po histerektomii, w tym ćwiczenia na mięśnie dna miednicy są niezwykle ważnym elementem rekonwalescencji i pozwalają uniknąć różnych powikłań po operacji i przywrócić prawidłową funkcję mięśni dna miednicy.

Wskazania do histeroktomii

Wskazania do histeroktomii mogą być bardzo liczne. Najczęściej jednak dotyczą raka szyjki macicy. Należą do nich:

• nowotwory takie jak rak trzonu macicy, jajnika, rak szyjki macicy
• mięśniaki macicy - jeżeli nie da się usunąć ich inaczej
• zaburzenia statyki narządu rodnego, które spowodowane są osłabieniem mięśni dna miednicy (obniżenie lub wypadanie macicy)
• endometrioza - w przypadku braku skuteczności leczenia zachowawczego (występowanie długotrwałego bólu podbrzusza)

Rodzaje zabiegu histerektomii 

W zależności od zaawansowania choroby oraz stanu zdrowia pacjentki wyróżnia się kilka rodzajów histerektomii.

• Histerektomia częściowa – podczas zabiegu usuwany jest wyłącznie trzon macicy
• Histerektomia całkowita – podczas zabiegu usuwana jest macica, trzon macicy oraz szyjka macicy
• Histerektomia całkowita z przydatkami - podczas zabiegu usuwana jest macica, trzon macicy oraz szyjka macicy a także przydatki: jajniki i jajowody
• Histerektomia radykalna – podczas zabiegu usuwana jest macica, trzon macicy, szyjka macicy a także górna część pochwy oraz okoliczne węzły chłonne.

Sposoby operacji w przypadku histeroktomii

Wyróżnia się trzy metody operacji ginekologicznych histerektomii:

• brzuszna (abdominal hysterectomy – AH)
• pochwowa (vaginal hysterectomy – VH)
• laparoskopowa ( (laparoscopic hysterectomy – LH)

Najmniej inwazyjną i najbezpieczniejszą metodą usunięcia macicy drogą pochwową, czyli histerektomia waginalna. Laparotomia (operacja brzuszna) zostawia rozległą ranę. Laparoskopia wymaga niewielkich nacięć powłok brzusznych, ale wciąż są to nacięcia. W histerektomii pochwowej nie dochodzi do otwierania powłok brzusznych, a dostęp do narządów jest zbliżony do innych metod operacyjnych.

Jakie mogą być problemy po usunięciu macicy?

Po zabiegu usunięcia macicy pacjentki mogą doświadczać:

• zaburzenie statyki narządów miednicy mniejszej (pęcherz moczowy, pochwa, odbytnica)
• obniżenie narządów
• nietrzymanie moczu
• nietrzymanie stolca
• dolegliwości bólowe kręgosłupa
• suchość pochwy
• bóle podbrzusza
• spadek libido
• zrosty

Częstym problemem są zaburzenia statyki. Pacjentki mogą to odczuwać nawet jako odczucie braku stabilności. Mogą pojawić się obniżenie narządów, uczucie “guli w kroczu”, czy ciężkości krocza.

Innym problemem jest nietrzymanie moczu. Mogą pojawić się także bóle kręgosłupa oraz podbrzusza i inne wspomniane wcześniej problemy.

Chirurgiczna menopauza

Po drugie, jeżeli zostały usunięte jajniki może wystąpić przyspieszona menopauza, czyli tzw.”menopauza chirurgiczna”. Objawia się ona m.in. występowaniem duszności, potów. Warto wówczas skonsultować to ze swoim ginekologiem w celu np. doboru hormonalnej terapii zastępczej.

Rehabilitacja po usunięciu macicy

Jak najbardziej tak! Po zabiegu histerektomii pacjentka powinna mieć po pierwsze świadomość, że statyka jej narządów została zaburzona.

Wzmocnienie mięśni brzucha, stabilizacja centralna

Ważny w przywróceniu poczucia stabilności jest trening stabilizacyjny core - wzmocnienie mięśni brzucha, które będą wpływały na stabilność postawy ciała i poprawią równowagę.

Ćwiczenia mięśni dna miednicy

Zaburzenie statyki może objawiać się bólem pleców, uczuciem ciężaru, “guli” w kroczu ORAZ nietrzymaniem moczu. Aby zapobiegać tym objawom pacjentka może już podczas przygotowania do zabiegu lub po nim udać się na wizytę do fizjoterapeuty uroginekologicznego, aby dobrał odpowiednie ćwiczenia do aktualnego stanu mięśni dna miednicy. Pamiętajmy, że mięśnie dna miednicy stanowią podparcie dla naszych trzewi. Prawidłowa praca zwieraczy pozwala uniknąć problemów takich jak nietrzymanie moczu czy nietrzymanie stolca. 

Ćwiczenia wzmacniające mięśnie polegają przede wszystkim na naprzemiennym napinaniu i rozluźnianiu mięśni dna miednicy mniejszej, ale przed wdrożeniem jakichkolwiek ćwiczeń należy skonsultować się ze fizjoterapeutką uroginekologiczną, która da odpowiednie zalecenia co do treningu. Oprócz ćwiczeń specjalistka polecić także inny rodzaj rehabilitacji tej partii mięśni.

Trening mięśni dna miednicy można wykonywać zarówno w gabinecie specjalistycznym, jak i samodzielnie w domu po uzyskaniu wskazówek na czym warto się skupić w danym przypadku. 

Elektrostymulacja mięśni Kegla

W przypadku bardzo osłabionych mięśni dna miednicy fizjoterapeuta może zaproponować trening mięśni dna miednicy za pomocą elektrostymulacji, która wpływa na wzmacnianie mięśni dna miednicy.

Najczęściej stosuje się w tym celu sondę dopochwową, a sama terapia jest bezbolesna.

Biofeedback mięśni dna miednicy

W warunkach domowych można wspomóc się także sprzętem wykorzystywanym przez specjalistów, czyli biofeedbackiem np. w postaci takiego urządzenia jak Emy - trener mięśni dna miednicy z biofeedback. Pacjentka widzi wówczas po aplikacji sondy dopochwowej na ekranie swojego smartfona w jaki sposób pracują jej mięśnie dna miednicy. 

Praca z blizną - fizjoterapia

Poza treningiem mięśni dna miednicy nie należy zapominać o bliźnie. Każda blizna powinna zostać sprawdzona przez fizjoterapeutę pod kątem jej stanu funkcjonalnego. Pamiętajmy, że podczas zabiegu operacyjnego rozciąganych jest kilka warstw, a blizna, to tylko “wierzchołek góry lodowej”. Jest to bardzo ważne, aby jak najszybciej skonsultować się ze specjalistą, który udzieli wskazówek w jaki sposób zadbać o bliznę.

Warto wiedzieć, że praca z blizną rozpoczyna się jeszcze w szpitalu. W tym czasie także zaczynają się tworzyć pierwsze zrosty, które mogą przyczynić się do ponownej operacji. Dlatego tak ważne jest by wiedzieć jak postępować z blizną już od pierwszych dni po zabiegu. Zalecana jest wizyta u specjalisty jeszcze przed operacją, aby się do tego odpowiednio przygotować.

Kolejna wizyta u specjalisty powinna nastąpić do kilku tygodni po operacji (około 3-4 tygodni). Fizjoterapeuta podczas takiej wizyty przekaże m.in. informacje:

• w jaki sposób dbać o bliznę
• jak delikatnie mobilizować tkanki wokół
• jakie ćwiczenia oddechowe wykonywać - oddech odgrywa tutaj bardzo dużą rolę
• w jaki sposób wstawać z łóżka
• jak powinna wyglądać nasza dieta, aby wspomóc gojenie

Drogie Panie, jeżeli jesteście po zabiegu histerektomii nigdy nie jest za późno na wizytę u fizjoterapeuty uroginekologicznego, który sprawdzi jak wygląda stan Waszych mięśni dna miednicy i udzieli wskazówek oraz pokaże jak prawidłowo wykonywać ćwiczenia Kegla, by powrócić do sprawności, cieszyć się zdrowiem i poprawić jakość życia.

Piśmiennictwo:

1. Zdrodowski, M., Knapp, P., Szyłejko, A., & Bernaczyk, P. (2015). Histerektomia brzuszna–przestrzenny model chirurgicznej resekcji tkankowej. Current Gynecologic Oncology, 13(4), 245-255.
2. Endoskopowej, K. G. O. (2007). Dlaczego histerektomia pochwowa?. Ginekol Pol, 78, 434-442. 
3. Stelmach, M. Histerektomia waginalna powinna być metodą z wyboru. Kurier Medyczny, 2020(1), 34-34.